Kısasü’l Enbiya (Rabguzi) — Kısasü’l Enbiya hangi dönemde yazılmıştır?

Rabguzi tarafından Orta Türkçe Dönemi‘nde yazılan Kısasü’l Enbiya, Harezm Türkçesi ile kaleme alınan ilk yapıttır. Eserin yazarı olan Rabguzî, Ribât Oğuz kasabasında doğduğu için Rabguzî mahlasını kullanmıştır. Asıl mesleği kadılıktır.

Kısasü’l Enbiya özellikleri

Rabguzî’nin dili Kutadgu Bilig’in yazıldığı Hakaniye Türkçesi ile Çağatay Türkçesi arasındaki geçiş sürecinin özelliklerini gösterir.

Kısasü’l Enbiya, Harezm Türkçesi ile yazılan önemli bir nesir örneğidir. Eser, İlminskiy tarafından Özbekistan’da bulunduktan sonra 1859’da Kazan’da yayımlanmıştır.

Kısasü’l Enbiya’nın Leningrad, İsveç, Paris, Londra ve Bakü’de toplam 11 nüshası vardır. Eserin nüsha sayısının bu kadar fazla olması döneminde çokça okunup takdir edildiğini göstermektedir.

Kısasü’l-Enbiya’nın (Rabgûzî) özelliklerini şu şekilde maddeleyebiliriz:

1. Sözlük çalışmaları dışında, Harezm Türkçesinin bilinen ilk mensur eseridir.
2. Rabguzî tarafından 1310’da tamamlanarak Çağatay hükümdarlarından Nâsıru’d-dîn Tok Buğa Beg’e sunulmuştur.
3. Eser Kısas-ı Rabgûzî adıyla da bilinir.
4. Eserde, Harezm Türkçesinin genel özellikleri gözlenmektedir. Bu nedenle, Kısasü’l Enbiya Orta Türkçe Dönemi’nin bir örneğidir.
5. Eserde özellikle peygamber kıssaları öne çıkan anlatılardır.
6. Eserin dili Hakaniye Türkçesi ile Çağatayca arasındaki geçiş sürecini yansıtır.
7. Eser yazılırken Arapça ve Farsça kaynakların yanında özellikle Kul Ali’nin Yusuf u Züleyha adlı eserinden de yararlanılmıştır.
8. Kısasü’l Enbiya’nın Leningrad, İsveç, Paris, Londra ve Bakü’de toplam 11 nüshası vardır.
9. Eser İlminskiy tarafından bulunup yayımlanmıştır. Ayrıca Kısasü’l Enbiya’nın en korunmuş nüshası bugün British Museum’dadır.
10. Eserin dilinde Arapça ve Farsça dinî terimler kullanılmakla birlikte eser sade bir dille kaleme alınmıştır. Bu sayede çokça okunup çokça istinsah (kopya) edilmiştir.
11. Kısasü’l Enbiya’da mensur bölümlerin yanında, mani-tuyuğ şeklinde dörtlükler ve din büyüklerine yazılan kasidelerden oluşan manzum bölümler de vardır.
12. Eserin Londra nüshasının tıpkıbasımını Grønbech yapmıştır.
13. Kısasü’l Enbiya’da Harezm Türkçesinin fonolojik ve morfolojik özelliklerinin incelenebilmesi için önemli bir dil yadigârıdır. Özellikle nesir ağırlıklı olması, Türkçenin cümle yapısını tarihî dönemlerde takip edebilme açısından büyük önem taşımaktadır.

Kaynaklar

• Yakup Yılmaz, Uzaktaki Yazmalarımız, Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi, 4/16, s. 405.
• Avni Gözütok, Rabgûzî, Kısasu’l-Enbiyâ: XIX. Yüzyıla Ait Bir Kazan Yazması, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 37, s. 1-29.
• Gülden Sağol, “Harezm Türkçesi ve Harezm Türkçesi ile Yazılan Eserler”, Türkler s. 804.

Yazan: Ensar KILIÇ
Bu yazının tüm hakları simitcay.com’a aittir.

Özet

Başlık

Rabgûzî ve Kısasü'l-Enbiyâ (Orta Türkçe | Harezm Sahası)

Açıklama

Rabgûzî ya da Nâsırü’d-dîn bin Burhânü’d-dîn er-Rabgûzî, Harezm sahası Türk edebiyatının nesir alanındaki ilk temsilcilerindendir. 12. ve 13. yüzyıllarda yaşamıştır. Onun yazdığı Kısasü'l-Enbiya adlı eser Harezm Türkçesi ile yazılan ilk yapıttır. Rabguzî, Ribât Oğuz kasabasında doğduğu için Rabguzî mahlasını kullanmıştır. Asıl mesleği kadılıktır.

Yayımcı

Ensar KILIÇ

Yayımlayan

Simit Çay Edebiyat (Akademik)

Logo