Batur İsminin Anlamı, Mete’nin Tarihî Önemi: Mete kimdir?

Bu yazıda Batur isminin anlamı etimolojik ve tarihî açıdan ele alınmıştır. Ayrıca Mete ismi ile Batur isminin ilişkisi bilimsel açıdan ortaya konmuştur.

Batur isminin anlamı nedir?

Batur, Çin kaynaklarına göre Mete; Türk tarihinin kuruluş aşamasındaki efsanevi kumandanlarından biridir. (Mete isminin anlamı için tıklayınız.) Batur isminin anlamı “yiğit”tir. O sadece tarihî bir isim değil aynı zamanda halk bilimi çalışmalarının üzerinde titizlikle durduğu halk anlatılarına konu olmuş bir figürdür. Nitekim Batur’un en güçlü günlerini yaşattığı Hunlar, Türklerin tarih sahnesine çıkışını temsil eder.

Büyük Hun Devleti’nin MÖ 300’de kurulduğu düşünülmektedir. Ayrıca ilk Hun tanhusu Teoman olarak kayıtlara geçmiştir. Devlet en güçlü dönemini ise Mete yönetiminde yaşamıştır. Avrupalı araştırmacıların Hun Devleti’nin kökeni hakkında çelişkili ifadeler kullandıkları görülmektedir. Nitekim birçok araştırmacı Hunların Göktürkçe benzeri öncü bir Türk dili konuştuğunu kabul etmekte ancak Hunların Türk olduğunu kabul etmemektedir. Buna sebep olan esas durum Hun Devleti’nin Türk unsurlar tarafından yönetilmekle birlikte konfederasyon temelli çok uluslu bir sisteme sahip olmasından kaynaklanmaktadır.

Batur, Mete isminin Türk tarihi için anlamı nedir?

Atalay, Batur’un Türk tarihi açısından önemini şu şekilde ifade etmektedir:

M.Ö. 1000 yıllarının başında en eski Türk devleti olarak tarih sahnesine çıkan Hunlar Asya’nın en büyük göçebe hanlığını kurmuştur. Türk tarihinde büyük bir başlangıca imza atan Mete Han, ilk modern devlet ve ordu anlayışını getirmiş millet ve vatan sevgisinin kutsallığını ortaya koymuştur. Çinlilerin yurtlarını savunmak için yaptıkları Çin Seddi’nin aşarak Çine akınlarda bulunmuş ve bunun gibi birçok devlete de korku salmıştır. Mete Han Asya’daki tüm Türk boylarını bir araya getirmiştir. Devleti her şeyi üstünde tutmuştur. Orduyu onluk, yüzlük, binlik ve tümene ayırarak bir ilki gerçekleştirmiştir.

C. Atalay

Batur’un Küçük Bir Toprak Parçasını Vermeyi Reddetmesi Söylencesi

Mete’nin vatan sevgisini betimleyen şu söylenceyi paylaşalım:

Büyük Hun hükümdarı Mete, tahta geçtiği zaman, Hunların zayıf durumlarından yararlanarak savaş sebebi arayan Tunghu1 elçisi Mete’nin önce atını sonra da cariyelerinden birini ister. Kurultayın itirazlarına rağmen Mete bunların kendi şahsi malı olduğunu söyleyerek isteklerini yerine getirir. Üçüncü kez gelen Tunghu elçisi, sınırda bulunan çorak bir toprak parçasını ister. Bu istek karşısında Hun hükümdarı;’’At ve kadın benim şahsi malımdı verdim. Fakat toprak devletin temelidir. Biz burasını onlara nasıl hediye edebiliriz!2 ’’ diyerek savaş ilan eder ve savaşı kazanır.

E. Kırkıl

Mete’nin babasıyla olan münasebeti ve tahta geçme hikâyesi için tıklayınız.

KAYNAKÇA

ATALAY, C. (2014). Asya Hun Devletinde Mao-Tun (Metehan) dönemi.” KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si, 16 (Özel Sayı II), 107-109

KILIÇ, E. (2020). Türk Lehçelerindeki /b-/>/m-/ Değişmesinin Fonetik Açıdan İncelenmesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 20(1), 59-96.

KIRKIL, E. Büyük Hun Hakanı Çi-Çi’den Atatürk’e” Ya İstİklal ya Ölüm” Düşüncesi. DÜŞÜNCE DÜNYASINDA TÜRKİZ SİYASET VE KÜLTÜR DERGİSİ, 59.