Petrol ya da Türkçe karşılığıyla akaryakıt, insanoğlunun hayatına hızla girmiş, benzin ve mazot gibi ürünlerle kendisine ekonomiden siyasete kadar kısa sürede sarsılmaz bir yer edinmiştir. Tıpkı tüfeğin icadı gibi dünya siyasetini yeniden şekillendirmiştir. Devletlerin petrole bağımlılığı zaman içerisinde o denli artmıştır ki “Petrol ne zaman bitecek?” sorusu yaklaşık bir asırdır stratejistlerin üzerinde kafa yorduğu bir konudur.
Petrol kullanımı önümüzdeki elli yıl içerisinde dramatik bir şekilde azalacak. Fakat akaryakıt arzı bitecek duruma gelse de petrol hiçbir zaman tam anlamıyla tükenmeyecek. Douglas Harvey’e göre alternatif enerji kaynaklarına yönelim olmadığı takdirde petrol en kötü ihtimalle 2050 civarına kadar dünyaya yetmeye devam edecek. Bu konudaki tartışmaları tetikleyen en önemli unsur kıtlık rantıdır.
Petrolün ne zaman biteceği uzun süredir tartışılsa da belki de bu durum hiçbir zaman gerçekleşmeyecek. Çünkü özellikle AB 2035 yılına kadar fosil yakıtlı araçları yasaklamayı hedefliyor. Bu gibi adımlar muhtemelen başka ülke ve organizasyonlardan da gelecek. Dolayısıyla petrol bitmeden, petrol talebinin azalacağını öngörmek zor değil.
2021 Dünya İklim Zirvesi raporuna göre benzin dünyada 2040 yılında ticari üretim açısından yok olma seviyesine gelecektir.
Petrol Ne Zaman Keşfedildi?
Petrol tarihte ilk kez Babil’de duvar inşası için kullanılmıştır. Ayrıca Çin’de ve İran’da aydınlanma aracı olarak kandillerde petrolün kullanımı çok eskidir. Bununla birlikte modern anlamda petrolü keşfeden kişi Edwin Drake’dir. Drake, 1859 yılında endüstriyel amaçlı ilk petrol sondajını yapmıştır.
Özellikle 20. yüzyılın hemen başında otomobillerin piyasaya çıkması petrol konusundaki talebi artırmıştır. Daha bu yıllarda petrolün dünyanın yaklaşık 150 yıllık projeksiyonunda önemli bir yere sahip olacağını tahmin etmiştir. Bu sebeple sırayla petrol zengini bölgelerde iç karışıklıklar artmıştır.
Batı ülkelerinin dışında petrol zenginliğini, ekonomik büyümeye çeviren devlet sayısı oldukça azdır. Savaş huzurun ve refahın temsilcisi değil, savaşın büyük bir sebebi hâline gelmiştir.
Petrolün bitmesine dair endişelerin kökeni nedir?
Petrolün bitmesi hususu geleneksel olarak enerji fiyatlamaları için bir kozdur. Örneğin daha 1980’li yıllarda petrolün birkaç yıl içerisinde tükeneceğine dair birçok görüş söylenegelmiştir. o yıllarda dünyada petrole ulaşmada ciddi sorunlar yaşanmıştır. Bununla birlikte bilimsel çalışmalar, etrafta gezen kötü senaryoları hiçbir zaman doğrulamamaktadır.
Nitekim konu ile alakalı yüzlerce görüş dile getirilmiştir. Radetzki ve Gilbert Jenkins’e göre petrol bitmeden yerine farklı enerji kaynakları ikame edilecektir. Bu yüzen petrol hiç bitmeyecektir.
Tabii ki bu endişelerin kökeninde insanoğlunun petrole verdiği önem gelmektedir. Bu nedenle Öztürk ve Işık’a (2017) göre petrol insan refahının merkezindedir.
Petrol toplumlarda ekonomik hayatın oluşmasını ve şekillenmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda ülkelerin toplumsal gelişmelerini sürdürebilmelerini sağlayan petrolün ülkeler arasındaki politikaların belirlenmesinde de önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Ekonomik ve uluslararası politikalarda rolü büyük olan petrolün, ülkelerin ödemeler dengesi, işsizlik ve borçlanma gibi mali konulardaki önemi yadsınamaz.
Öztürk ve Işık
Petrol ne zaman tam anlamıyla tükenecek?
Petrol, kullanım alanı çok daralsa da her zaman var olmaya devam edecek. Çünkü önümüzdeki yirmi yılda hızla petrolün yerini yenilenebilir enerji kaynakları alacak. Nitekim dünya tarihine kıyasla kısa bir süre içerisinde enerji sektörünün yegâne lokomotifi elektrik olacak. Elektrikli araç arzındaki telaş da bundan kaynaklanıyor.
Petrol gibi hiç bitmeyen şeylerden bir diğeri endişelerdir. Başka bir deyişle sömürge unsuru olan her şey gibi petrolün de biteceğine dair endişe hiçbir zaman bitmeyecektir. Çünkü elde edilen bu önemli ürünün doğal oluşumu binlerce yıl sürerken tüm dünyaya arzı ise sadece birkaç yılda gerçekleşmiştir.
Petrol, birçok ülkeye refahı birçoğuna ise kan ve gözyaşını taşımıştır. Yani petrol dünya için hiçbir zaman sadece kimyasal bir madde olmamıştır. Petrolün uğruna savaşlar yapılmış, kan dökülmüştür.
Önceleri Orta Doğu coğrafyasına bağımlı gibi görünen petrol zamanla dünyanın birçok yerinde bulunmuştur. Hatta ABD örneğinde olduğu üzere kaya gazı gibi alternatifler petrolün tahtını sarsmıştır. Buna özellikle İskandinavya gibi petrol alanlarındaki dev keşifler eklenince petrol fiyatlarındaki artış trendi bozulmuştur.
Petrole Olan Talep Ne Zaman Bitecek?
Petrol dünya tarihinin her noktasında olmaya ve niş bir çevreye hitap etmeye devam edecek. Bununla birlikte konvansiyonel yakıt özelliğini kısa süre içerisinde kaybedecek. Bentley’e göre dünyada petrol azalsa da hâlâ önemli miktarda hidrokarbon kaynağı vardır. Bu yüzen fosil yakıt kökenli enerjide de petrol yerini gaza bırakacak.
Petrol hiçbir zaman bitemeyecekse niçin sürekli kamuoyunda petrolün geleceği tartışılmaktadır? Bunun sebebi iki tanedir. Bunlardan ilki doğal kaynakları hızla tükettiğimize dair çevreci söylem, ikincisi ise petrol piyasasındaki fiyat artışı istekleridir.
Kıtlık Rantı Nedir?
Kısıtlı bir rezerve sahip ürünün biteceğine dair endişe yaratarak arz-talep dengesini bozmaya kıtlık rantı denir. Sonuçta kıtlık rantı ticari bir strateji olmanın yanında uluslararası diplomatik bir silahtır. Nitekim OPEC’in kurulması tüm dünyada sadece petrol fiyatlarını yükseltmemiş, aynı zamanda ülkeler arasındaki dengeleri de değiştirmiştir.
1980’li yıllarda OPEC’in neden olduğu kıtlık rantı, bu olgunun çok daha ileri gitmesine sebep olmuştur. Özellikle az zamanda çok para kazanmak ya da siyasi kâr elde etmek bu kavramın içerisindedir. Kıtlık rantından siyasi bir dönüt elde etmek isteyenler genellikle temel gıda maddelerine yönelmektedir.
Petrol nasıl çıkarılır?
Petrol, yeryüzüne yakın bir yerdeyse kolayca çıkarılabilir. Bu tarz alanlar Katar gibi petrolün yeryüzüne çok yakın olduğu sahalarda bulunur. Ancak derin rezervler için bazen kilometrelerce kuyu açmak mecburidir. Açılan kuyulardan borular vasıtası ile petrol çıkarılır. Eğer petrol denizdeyse bu kez denize platform yerleştirmek gerekir.
Petrolü çıkarmak için yer delici sondaj makineleri kullanılır. Bu sistem birbirine bağlanmış borulardan oluşur. Nitekim yumuşak bir zemin yoksa farklı yöntemlere de başvurulabilir.
KAYNAKÇA / REFERENCES
Bentley, R. W. (2002). Global oil & gas depletion: an overview. Energy policy, 30(3), 189-205.
Fraser, D. What happens if we run out of oil?, BBC International.
Harvey, D. (1985). When Will the Oil Run Out?. Economic Affairs, 5(2), i-iv.
Jenkins, G. (1999). Why the World Will Not Run Out of Oil.
Radetzki, M. (1996). Fossil fuels will not run out. Minerals and Energy, 12(2), 26-30.
Solak, A. O. (2012). Petrol Fiyatlarını Belirleyici Faktörler. Journal Of Alanya Faculty Of Business/Alanya İsletme Fakültesi Dergisi, 4(2).
Öztürk, S.; Işık, H. (2017). Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Ülke Ekonomilerine Etkileri: Kuveyt, Katar Ve Birleşik Arap Emirlikleri Örneği. Sosyal Bilimler Metinleri, (2), 1-9.
[…] Petrol ne zaman bitecek?Petrol ne zaman bitecek?yonetici1 tarafındanPetrol ya da Türkçe karşılığıyla akaryakıt, insanoğlunun hayatına hızla girmiş, kendisine ekonomiden siyasete kadar kısa sürede sarsılmaz bir yer edinmiştir. Tıpkı tüfeğin icadı gibi dünya… […]
[…] Petrol ne zaman bitecek?Petrol ne zaman bitecek?yonetici1 tarafındanPetrol ya da Türkçe karşılığıyla akaryakıt, insanoğlunun hayatına hızla girmiş, kendisine ekonomiden siyasete kadar kısa sürede sarsılmaz bir yer edinmiştir. Tıpkı tüfeğin icadı gibi dünya… […]
[…] dünyadaki ekonomik denge arzın fazlalığı üzerine kurulmuştur. Ayrıca hayat hızlanmış, petrol gibi gelecekte tükenmesi beklenen doğal kaynaklar hızlı bir statüye kavuşmuştur. Yani israf […]