Anadolu kelimesinin kökeni konusunda birçok farklı görüş var. Ayrıca neredeyse tüm yer isimlerinde olduğu gibi Anadolu kelimesi için de halk tarafından üretilen edebî ürünler olan “halk etimolojileri” mevcuttur. Bu yazımızda Anadolu adının etimolojisi ve “Anadolu (Ana Dolu) efsanesi”ni açıklayacağız.
Bilimsel açıdan bakıldığında Anadolu kelimesi, Grekçe kökenlidir. 7. yüzyıldan sonra yaygın olarak kullanılmıştır. Nitekim Yunanlar, bu coğrafyayı Ἀνατολή (Anatolḗ) yani “Doğu” olarak adlandırmıştır. Grekçedeki bu kelime “Güneş’in yükselmesi” anlamındaki ἀνατέλλω (anatello) kelimesinden gelmektedir.
Anadolu efsanesi
Türkler Anadolu kelimesini fetihler sırasında öğrenmiştir. Türklerde sözlü efsane ve halk etimolojisi kültürünün yaygın olması, Anadolu adının oluşumu ile ilgili de çeşitli anlatıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bunlardan en bilineni Kırmızı Ebe efsanesidir.
Söylenceye göre Selçuklu’nun dirayetli sultanı Alâeddin Keykubat, seferden dönerken Ankara’nın Kızılcahamam ilçesinden geçmektedir. Bu esnada sultanın askerleri susuzluk içindedir. Taşlıca köyüne ulaştıklarında ordunun durumunu fark eden Kırmızı Ebe ve oğlu Oruç, sultandan orduyu burada konaklatmasını ister. Sultan da bunu kabul eder. Kırmızı Ebe yeni hazırladığı yayık ayranını ayran taşına döker. Tüm askerler sırayla Kırmızı Ebe’nin dağıttığı ayrandan içmeye başlar. Ancak Kırmızı Ebe’nin dağıttığı bu ayran hiç tükenmez. Bunu gören Kırmızı Ebe, askerlerin ayrandan daha da fazla içmelerini ister. Artık askerler hem yakıcı sıcağın verdiği susuzluktan kurtulmuş hem de iyice güç toplamıştır. Bu sebeple ayranın kendilerine yeterli geldiği anlamında “ana dolu” şeklinde Kırmızı Ebe’ye seslenmeye başlarlar. İşte Anadolu ismi buradan gelir.
Bu söylence Anadolu halkı tarafından o denli sevilip benimsenmiştir ki bugün Kızılcahamam’ın Taşlıca köyünde bulunan Kırmızı Ebe Türbesi her yıl çok sayıda insan tarafından ziyaret edilmektedir. Ayrıca burada askerlere ayranın dağıtıldığına inanılan bir ayran taşı da mevcuttur.
Anadolu efsanesinin geçtiği Taşlıca köyü
Ankara’nın Kızılcahamam ilçesinde bulunan Taşlıca köyü yüzyıllar boyunca pek çok farklı medeniyete ev sahipliği yapmış olan önemli bir köydür. Sırasıyla Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devletine ait olan bu köy gerek tarihi gerek doğal zenginlikleri gerek efsaneleriyle de tarihi ve kültürel açıdan zengin bir köydür. Türkiye’nin yüz ölçümü olarak büyük çoğunluğunu oluşturan Anadolu ismi de bu köyden çıkmıştır. Gelin Kayası olarak bilinen efsane de bu köyden çıkmıştır ki hala etkileri köyde devam etmektedir.
İbrahim Mert Öztürk (Taşlıca Köy Tarihçesi)
Efsanenin en önemli kahramanı olan Kırmızı Ebe, sadece Ana Dolu efsanesinin kahramanı değildir. Söylencesel bir figür olan Kırmızı Ebe’nin Horosan’dan Anadolu’ye geldiği söylenmektedir. O, Anadolu’da İslam dininin yayılması için mücadele veren hatta savaşlara katılan bir isim olarak bilinir.
İlk yorum yapan siz olun