Yazım Kuralları PDF – Ayrı ve Bitişik Yazılan Kelimeler Kılavuzu 2022

Bu kılavuz, Türkçenin yazım kuralları ve istisnalarının en geniş biçimde incelendiği güncel (2022) bir çalışmadır. Çalışmada ayrı, bitişik, büyük ve küçük yazılan kelimeler hakkında istediğiniz her türlü bilgiyi bulacaksınız. Ayrıca kılavuzun oluşturulmasında Türk Dil Kurumu esas alınmıştır. Nitekim çıktı almanızı kolaylaştıracak Yazım Kuralları PDF (İndir) dosyasını da hizmetinize sunuyoruz.

1. Yardımcı fiillerle kurulan (et-, eyle-, ol-, kıl-) birleşik fiiller eğer ilk unsurunda bir ses olayı yaşamamışsa ayrı yazılır. Aksi takdirde bitişik yazılır. Örnekler:

park etmek → ayrı
ayırt etmek → ayrı
sarf etmek → ayrı
vadetmek → bitişik (vaat kelimesinden)
kaybetmek → bitişik
darbetmek → bitişik
zehretmek → bitişik
methetmek → bitişik
mahvolmak → bitişik

İstisnalar: Menetmek, menolmak, katetmek, defetmek, defolmak, cemetmek fiilleri bitişik yazılır.

2. Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır. Örnekler:

Tezlik: geliverdim vb.
Yaklaşma: öleyazmış vb.
Yeterlilik: gelebilir, gelemez vb.
Sürerlik: geledursun, süregelen, bakakalmış vb.

3. Bazı fiiller geleneksel olarak bitişik yazılır. Örnekler:

vazgeçmek, varsaymak, elvermek, öngörmek, başvurmak, aşermek, alıkoymak vb.

Dikkat: Göz atmak kelimesi ayrı yazılır.

4. İki kelimeden oluşan birleşik sözcüklerde eğer ikinci kelime mecaz anlamlıysa bu sözcük bitişik yazılır.

Yeraltında büyük suçlar işleniyor. (Yeraltı ifadesi mecaz.)
Yer altı suları bu sene artmış. (Yer altı ifadesi gerçek anlamda.)

Not: Meyve, sebze ve yer şekli isimlerinin nasıl yazıldığına dair yazımızda bu konu ile ilgili daha fazla detay mevcuttur.

Hayvan adları

köpek balığı → gerçekten balık olduğu için ayrı
ton balığı → gerçekten balık olduğu için ayrı
denizatı → denizatı bir at olmadığı için bitişik
sümüklü böcek → gerçekten böcek olduğu için ayrı
at sineği → gerçekten sinek olduğu için ayrı

Not: Hayvan adları kendinden önce bir renk adı alarak biyolojik bir tür ismine dönüşürse bitişik yazılır. Örnekler:

Bozayı, bozkurt, karabatak, kızıltilki, tahtakurusu, akkuş, karatavuk, yeşilbağa, yeşilbaş (ördek), yeşilçekirge, karasinek vb.

Not: Sivrisinek kelimesi geleneksel olarak bitişik yazılır.

Bitki adları

ayrık otu, acı ot, sütlü ot vb. → bunlar ot oldukları için ayrı
hanımeli çiçeği, ölmez çiçek vb. → çiçek oldukları için ayrı
dantel ağacı, tespih ağacı vb. → ağaç oldukları için ayrı
meyan kökü, saçak kök vb. → kök oldukları için ayrı

Not: Ayrıca yer elması, deve dikeni, çakal armudu, şeker kamışı, Antep fıstığı, Hindistan cevizi, kayısı kurusu gibi kelimeler de gerçek anlamda kullanıldıkları için ayrı yazılır.

Not: Kuru kelimesi bitki adlarından önce geldiğinde ayrı yazılır: kuru yemiş, kuru incir, kuru fasulye, kuru soğan vb.

Not: Hanımeli, aslanağzı gibi mecaz anlamlı bitki, çiçek vb. adlar bitişik yazılır.

Not: Eğer bir bitki ya da çiçek adı kendi anlamının dışında kullanılırsa bitişik yazılır:

sıçanotu (arsenik), ağızotu (barut), baklaçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık) vb.

Not: Ayçiçeği, semizotu ve dereotu gelenekselleşmiş olarak bitişik yazılır.

Not: Çörek otu yerine çöreotu dendiğinde ilk kelimede ses düşmesi olduğu için çöreotu bitişik yazılır.

Not: Önüne renk ismi alan ve biyolojik olarak bir bitki türünü ifade eden kelimeler bitişik yazılır.

Kırmızıbiber, yeşilbiber, yeşilzeytin, siyahzeytin, karalahana, morlahana, yeşilsoğan, sarıpapatya, sarısalkım (baklagil), yeşilfasulye, karaağaç, karacaot, karadut, karahindiba, kızılağaç, sarıçiçek (ölmez çiçek), sarıyonca vb.

Peki, bir renk isminin meyvenin rengini mi türünü mü bildirdiği nasıl anlaşılabilir?

Eğer renk bir tür ismi bildiriyorsa pazara gittiğinizde bu tür bir meyve ya da sebzeyi renk ismiyle söylersiniz. Daha açık bir ifadeyle pazara kırmızı elma almaya gitmezsiniz. Amasya elması gibi kırmızı renkteki elmalardan birini alırsınız. Demek ki aldığınız elmanın türü “kırmızı” elma değil Amasya elmasıdır.

Pazara gittiğinizde kırmızıbiber, yeşilbiber, yeşilzeytin, siyahzeytin almak isteyebilirsiniz. Çünkü artık kırmızıbiber gibi kelimeler biyolojik tür adı veya ürün adı olmuştur. Oysaki kırmızı türün adı değil elmanın rengidir. Kısacası biyolojik tür adı, ürün adı veya özel isim oluşturan renk kelimeleri meyve, sebze, hayvan ve coğrafi alanlar (göl vb.) ifade edildiğinde bitişik yazılır.

Siyahzeytin nasıl yazılır?

Kırmızıbiber, yeşilbiber, yeşilzeytin gibi kelimeler gibi siyahzeytin de bitişik yazılır. TDK Yazım Kılavuzu’nda bulunmadığı için bir dönem bu kelimenin ayrı yazıldığı zannedilmiştir. Ancak TDK bir bilgi edinme sorusuna verdiği cevapta bu kelimenin de bitişik yazılması gerektiğini bildirmiştir.

Özel yeryüzü adları (göl, dağ, ırmak vb.)

Sıfat tamlaması şeklinde kurulan özel yeryüzü adları bitişik, isim tamlaması şeklinde kurulanlar ayrı yazılır:

Bitişik: Uzungöl, Balıklıgöl, Karadeniz, Akdeniz, Kızılırmak, Yeşilırmak, Karacadağ, Uludağ, Acıgöl vb.

Not: Büyük Okyanus kelimesi geleneksel olarak ayrı yazılır.

Ayrı: Ağrı Dağı, Van Gölü, Dicle Nehri, Sakarya Irmağı vb.

Not: Ayrı yazılan özel adla birleşen göl, dağ ve ırmak gibi kelimeler büyük harfle başlar: Sera Gölü, Çoruh Nehri vb.

Eşya, ürün ve alet adları

Eşya, ürün ve alet adlarıyla kurulan tamlamalar ayrı yazılır:

alçı taşı, Oltu taşı, dikili taş, damla taş, el sabunu, yel değirmeni, kahve dolabı, kol saati, el kitabı, el yazması, İngiliz anahtarı, alt geçit, üst geçit, çekme kat, dolma kalem, dönme dolap, yapma çiçek vb.

Not: Giysi dolabı anlamındaki kelime gardırop şeklinde yazılır.

Not: Ruh kelimesiyle oluşturulan kimyasal madde adları ayrı yazılır: afyon ruhu, tuz ruhu vb.

5. Yol ve ulaşım adları ayrı yazılır: Arnavut kaldırımı, kara yolu, demir yolu, köprü yol, alt geçit, üst geçit, yer altı yolu vb.

6. Bir durum veya olguyu bildiren sözcükler ayrı yazılır: iş birliği, iş bölümü, baş belası, açık oturum, açık öğretim, ana dil, ana vatan, çözüm yolu, madde başı, açık fikirli, alçak gönüllü, yer çekimi, gün batımı vb.

Not: Eğitim ile ilgili yükseköğretim, yükseköğrenim, ilköğretim, ortaöğretim, ortaokul, ilkokul, anaokulu kelimeleri bitişik yazılır. Uzaktan eğitim, açık öğretim, yaygın öğretim kelimeleri ise ayrı yazılır.

7. Hastalığın şeklini bildiren sözcükler ayrı yazılır: baş ağrısı, mide ağrısı, beyin kanaması, kalp krizi, böbrek taşı vb.

8. Alyuvar, akyuvar, yerküre ve hızyuvar kelimeleri hariç yuvar ve küre kelimesiyle kurulan sözcükler ayrı yazılır: taş yuvarı, hava küre, göz yuvarı vb.

Not: Yeryüzü, yerküre kelimeleri bitişik yazılır.

9. Gök cisimleri genel olarak ayrı yazılır: gök taşı, Çoban Yıldızı, kuyruklu yıldız, meteor taşı, kara delik vb.

Not: Yıldız ve gezegen isimleri büyük harfle başlar: Merkür, Güneş vb. Ancak güneş ve dünya kelimeleri doğrudan bilimsel anlamda gök cismi anlamında kullanılmadığında küçük yazılır.

Bugün güneş çok tatlı geliyor tenime.
Artık dünyanın çivisi çıktı.

Not: Ayrı yazılan yıldız isimlerinde bulunan “yıldız” kelimeleri büyük harfle başlar: Kutup Yıldızı vb.

10. Akademik disiplinleri bildiren bilim ve bilgi sözcükleri ayrı yazılır: dil bilgisi, dil bilimi, yer bilimi vb.

Not: Sıklıkla kullanılan dilbilim, yerbilim gibi adlandırmalar yanlıştır. Doğrusu dil bilimi, yer bilimi vb.dir.

11. Yiyecek, içecek ve ticari ürün adlarıyla kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: İnegöl köftesi, kuyruk yağı, maden suyu, bohça böreği, Adana kebabı, lop yumurta, kakaolu kek, kesme şeker, yarma şeftali, ayçiçeği yağı, süzme peynir, mısır özü yağı, beyaz peynir, çiğ köfte vb.

Not: Akçaabat köfte, Adana kebap gibi kullanımlar yanlıştır. Doğrusu Akçaabat köftesi, Adana kebabı vb.dir.

Not: Tereyağı, sadeyağ, zeytinyağı, içyağı kelimeleri bitişik yazılır.

Not: Arap kelimesi arapsaçı ve arap sabunu kelimelerinde küçük harfle başlar.

12. Organ adlarıyla kurulan birleşik kelimeler “başparmak” hariç ayrı yazılır: serçe parmağı, serçe parmak, azı dişi, kuyruk sokumu, takma diş, ekşi surat, gaga burun, demir yumruk, kuru kemik vb.

Not: İnsani vasıfları bildirmek için doğadan veya nesnelerden yapılan aktarmalar ayrı yazılır. Örnekler: çetin ceviz, eski toprak, eski tüfek vb.

13. Zamanla ilgili kelimeler genellikle ayrı yazılır: hafta içi, gece yarısı, bağ bozumu, hafta başı, hafta sonu, gün batımı, öğle vakti vb.

Not: Günberi, günöte, günaşırı, yılbaşı, yarıyıl kelimeleri bitişik yazılır.

14. İlk unsuru sıfat fiil eki almış kelimeler genellikle ayrı yazılır: uçar kefal (balık), güler yüz, çalar saat, çıkmaz sokak, ölmez çiçek, tükenmez kalem, uçan araba, uçan daire, bakar kör, döner semaye vb.

Not: Yanardağ ve akarsu kelimeleri istisnai olarak bitişik yazılır.

15. İkinci unsuru sıfat fiil eki alan alet, yapı, hayvan, bitki adları, meslek ya da nitelik bildiren kelimeler ve kişilik özelliği bildiren kalıplaşmış kelimeler bitişik yazılır.

Kişilik özelliği bildiren kelimeler: hacıyatmaz (çabuk toparlanan), edebiyatsever, vatansever, baştanımaz, değerbilmez, etyemez, kadirbilmez, karıncaezmez, tanrıtanımaz, varyemez, çokbilmiş, güngörmüş vb.

Meslek ya da nitelik bildiren kelimeler: cankurtaran, çöpçatan vb.

Alet adı: yıldırımsavar, roketatar, bilgisayar, demirkapan, yelkesen, akımtoplar, akımölçer vb.

Yapı adı: gökdelen, dalgakıran vb.

Hayvan ve bitki adları: karıncayiyen (hayvan),kuşkonmaz (bitki) vb.

16. Renk sözü ile biten veya renk tonunu bildiren kelimeler ayrı yazılır: çivit mavisi, limon sarısı, vişneçürüğü rengi, bal rengi, açık yeşil, koyu mavi, kirli sarı vb.

17. Ara yönler hariç (kuzeydoğu, güneybatı vb.) yönler ve yön bildiren kelimeler ayrı yazılır: Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Aşağı Ayrancı, Kuzeydoğu Anadolu, Batı Trakya, Orta Asya, Orta Doğu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.

Not: Doğu ve Batı kelimeleri, doğudaki veya batıda bulunan il, ülke ya da bu ülke ya da illerdeki kültürün yerine kullanılırsa büyük yazılır.

Çin, Doğu medeniyetinin kilometre taşlarındandır.
Günümüzde Avrupa’daki Batılı değerler gittikçe aşınmıştır.

18. Bir insan ismini içeren yerleşim yeri ve kurum-kuruluş adları (il ve ilçe hariç) ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi, Aziz Sancar İlkokulu, Ziya Gökalp Bulvarı vb

Not: Eğer ismin sonunda bir unvan varsa bu unvan bitişik yazılır. Örnek: Fevzipaşa İlkokulu, Mustafa Kemalpaşa Caddesi vb.

Not: İl, ilçe, semt isimleri her zaman bitişik yazılır. Örnek: Kocaeli, Adapazarı, Mustafakemalpaşa (Bursa’nın ilçesi), Osmangazi (Bursa’nın ilçesi) vb.

19. Dışı kelimesi her zaman ayrı yazılır: sıra dışı, yurt dışı, ahlak dışı, kapı dışı, çağ dışı, çevrim dışı, yasa dışı vb.

20. Sıra kelimesi “sıradağ” kelimesi hariç her zaman ayrı yazılır: yanı sıra, peşi sıra, keyfi sıra, sıra dışı vb.

21. Alt kelimesi ilk unsur olduğunda “altyapı ve altüst” kelimeleri harç daima ayrı yazılır: alt yazı, alt katman, alt tür, alt başlık, alt alta, alt geçit, alt tarafı vb.

22. Alt kelimesi ikinci öge olduğunda mekân bildirirse ayrı bildirmezse bitişik yazılır.

Mekân bildirirse: yer altı (yerin altı), deniz altı (denizin altı), başaltı (başın altı), deri altı, dil altı bezleri, göz altı (gözün altı), koltuk altı, kulak altı bezi, merdiven altı, su altı, toprak altı, el altı vb.

Mekân bildirmezse: ayakaltı, denizaltı (gemi), yeraltı (illegal dünya) gözaltı (hukuk terimi), bardakaltı, başaltı, bayrakaltı, bilinçaltı, hasıraltı, kahvaltı, kapıaltı, kaymakaltı, Kubbealtı, normalaltı, rüzgâraltı, silahaltı, şuuraltı, yastıkaltı, yemekaltı vb.

23. İçgösterir, içyağı, kavuniçi (renk), içgüdü, içyüz, içgörü, içbükey, içtepi kelimeleri bitişik yazılır. Bunun dışındaki içerisinde “iç” geçen kelimeler ayrı yazılır: iç savaş, çevrim içi, hafta içi, yurt içi, ceviz içi, badem içi, iç kulak, iç acısı, iç çokgen, iç bulantısı, iç güveyisi, avuç içi vb.

Not: İç işleri ve dış işleri kelimeleri geleneksel olarak bakanlık adı olarak kullanıldığında bitişik yazılır. Örnekler: Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı vb.

24. Üst kelimesi mecaz anlamda kullanılırsa bitişik yazılır: kalburüstü “seçkin”, altüst “dağınık”, üstyapı “üretim tesisleri”, masaüstü “bilgisayarın ana ekranı”, dizüstü “taşınabilir bilgisayar” vb.

Not: Üst ve üzeri kelimeleri zaman bildirirse veya bir işin oluş sürecini betimlerse bitişik yazılır: bayramüstü, akşamüstü, akşamüzeri, ikindiüstü, öğleüstü, suçüstü, rüzgârüstü vb.

Not: Üst kelimesi insanın duruş şekillerini veya bunların mecazlaşmış hâllerini bildirdiğinde bitişik yazılır: ayaküstü, başüstüne, başüstü, arkaüstü, sırtüstü, tepeüstü “baş aşağı”, yolüstü “yolda dikilerek”, yüzüstü “yüzükoyun, mec. ortada” vb.

Not: Üst kelimesi “aşan, daha fazlası” anlamında kullanıldığında bitişik yazılır: olağanüstü, yaşamüstü “insan ömrünü aşan”,  insanüstü, duyuüstü, partilerüstü, bireyüstü, lisansüstü vb.

Not: Üst kelimesi rütbe bildirdiğinde bitişik yazılır. Ayrıca üsteğmen kelimesinde /-t-/ sesi düşer: üsteğmen, üstçavuş, üstsubay vb.

Not: Olağan dışı ayrı yazılır.

25. Üst kelimesi gerçek anlamda ortam, makam ya da yer bildirdiğinde ayrı yazılır: diz üstü (giyim), üst dudak, üst kurul, üst üste, set üstü, yer üstü, üst insan, üst kat, üst deri, altı üstü, tepe üstü “tepenin üstü”, böbrek üstü bezi vb.

26. Temel yer şekillerinin isimleri bitişik yazılır: akarsu, yanardağ, sıradağ, yarımada vb.

27. Ana kelimesi birkaç istisna dışında daima ayrı yazılır: ana arı, ana dal, ana menü, ana yön, ana yol, ana vatan, ana kent, ana yüreği, ana yarısı, ana fikir, üvey ana vb.

İstisnalar: anapara, anayasa, kaynana, sütana, denizanası, büyükana, anaerkil, anaokulu, kadınana vb.

28. Ön kelimesi bazı istisnalar dışında ayrı yazılır: ön ad, an söz, ön yargı, ön lisans, ön şart, ön ses, ön ayak “öndeki ayak”, ön kayıt, göz önü, göz önünde, ön alım vb.

İstisnalar: öngörmek, öngörü, önayak “işe önce başlamak”, önsezi.

29. Art kelimesi her zaman ayrı yazılır: art arda, art niyet, ardı sıra, art damak, art zamanlı, ardı ardına vb.

30. Arka kelimesi arkaüstü “sırtüstü” ve arkabahçe “siyasi nüfuz alanı, hinterlant” kelimeleri hariç ayrı yazılır: arka plan, perde arkası, arka arkaya, arka ayak, arka müziği, arka sokak, arkası yarın vb.

31. Yan kelimesi yankesici, yantutmaz “tarafsız”ve yanıkara “şarbon” kelimeleri hariç daima ayrı yazılır: yan yana, yan hakem, yanı başı, alt yanı, yan flüt, yan dal, yan cümle, bir yandan vb.

32. Karşı kelimesi daima ayrı yazılır: karşı devrim, karşı görüş, sabaha karşı vb.

33. Orta kelimesi ortaokul, ortaöğretim ve ortaöğrenim kelimeleri dışında ayrı yazılır: orta kat, orta mektep, orta saha, gün ortası, orta parmak, Orta Doğu, Orta Çağ, orta direk, orta yuvarlak, orta kuşak vb.

34. Büyük kelimesi akrabalık adları (büyükpeder, büyükanne, büyükbaba, büyükana) ve büyükbaş, Büyükayı (yıldız), büyükelçi, büyükşehir kelimelerinde bitişik yazılır. Diğer kelimelerde ise ayrıdır: büyük harf, büyük para, büyük boy, büyük kalori, ağzı büyük, büyük amiral, büyük defter, büyük tansiyon, büyük hanım vb.

35. Küçük kelimesi Küçükayı (yıldız) kelimesi hariç her zaman ayrı yazılır: küçük hanım, Küçük Asya, küçük tansiyon, küçük boy, küçük ay, küçük parmak, küçük ünlü uyumu vb.

36. Sağ kelimesi sağbeğeni “iyiyi kötüyü ayırt etme yetisi”, sağkol “sadık çalışan“, sağduyu, sağtöre, sağgörü, sağyağ kelimeleri hariç ayrı yazılır. Sol kelimesi ise her zaman ayrıdır: sağ salim, sağ selamet, sağ bek, sağ kol “sağdaki kol”, sağ eğilimli, sağ kanat, sağ şerit, sol açık, sol iç vb.

36. Yabancı ön ekler olan oto-, anti-, bi-, na- daima bitişik yazılır: otoban, otoyol, otobiyografi, otobüs, otomobil, otopark, antibiyotik, antivirüs, antialerjik, bihaber, namağlup vb.

37. Peşin kelimesi her zaman ayrı yazılır: peşin cevap, peşin fikir, peşin hüküm, peşin peşin, peşin yargı vb.

38. Bir kelimesinin yerine “iki” yazılabiliyorsa bir kelimesinin geçtiği kelimeler ayrı yazılır. Ancak yazılamıyorsa bitişik yazılır. Başka bir ifadeyse “bir” kelimesi mecaz anlamdaysa bitişik, gerçek anlamdaysa ayrı yazılır.

biraz: İki az diyemeyiz. Bu yüzden bitişik.
bir şey: “İki şey aldım.” diyebiliriz. Bu yüzden ayrı.

Bitişik olanlar: biraz, birkaç, birtakım “bazı”, hiçbir, onbiraylık “çuha çiçeği”, birdenbire, birebir “etkisi kesin olan”, binbir vb.

Ayrı olanlar: her bir,herhangi bir, bir şey, şöyle bir, bir an, bire bir “karşılıklı, yüz yüze, aynı, tıpkı”, binde bir, bir tane vb.

39. Hiç kelimesi “hiçbir, hiçbiri” hariç daima ayrı yazılır: hiç kimse, hiç yoktan vb.

40. Kimse kelimesi her zaman ayrı yazılır: hiç kimse, bir kimse vb.

41. Herkes, herhâlde, herhangi kelimeleri bitişik yazılır. Bunun dışında kalan her bir, her biri, her daim, her dem, her zaman, her hâlükârda kelimeleri ayrı yazılır.

Not: Herhâlde kelimesi eğer ihtimal değil kesinlik bildirirse ayrı yazılır.

Herhâlde maçı kazanırız. (İhtimal, bitişik)
Her hâlde burada olmalısınız. (Kesinlik, ayrı)

Not: Şey kelimesi “her şey” örneğinde olduğu gibi her zaman ayrı yazılır.

42. Sayı kelimeleri ayrı yazılır: yirmi bir, on dört, iki yüz altmış, iki dilli, iki ayaklı, iki nokta, üç buçuk, üç aylık vb.

Not: Çek ve senetlerde araya başkası rakam sıkıştırmasın diye sayı adları bitişik yazılır.

Not: Sayılarla kurulan oyun adları bitişik yazılır. Örnekler: ellibir, birdirbir, yirmibir, üçtaş vb.

Not: Sayı adları ve tek kelimesi ile kurulan alet isimleri bitişik yazılır. Örnek: ikiçifte “tekne türü”, üççeyrek “çocuk kemanı”, üçayak “tripod”, üçtelli “üç teli olan saz”, ikitek “bir tekne türü” vb.

Not: Mecaz anlamda insani vasıf bildiren sayı isimleri bitişik yazılır. Örnek: ikiyüzlü, üçkâğıtçı vb.

43. Tek kelimesi tektaş, tekgövde “parçalarına ayrılmayan”, tekdüze “hiç değilmeyen”, tekbenci “bencil” ve alet isimlerinin (dörttek “tekne türü” vb.) dışında ayrı yazılır: tek kişilik, tek liste, tek bilek, tek pas, tek adam, tek tabanca, tek tük, tek partili, tek tanrılı, tek hücreli, tek sayı, teke tek, tek sesli vb.

44. Çok kelimesi çokgen, çokbilmiş, birçok, birçoğu kelimelerinde bitişik, diğer yerlerde ayrı yazılır: pek çok, çok hücreli, çok tanrıcı, çok yıllık, çok anlamlı, çok fazlı, çok katlı vb.

45. Pek kelimesi pekâlâ, pekiyi kelimeleri haricinde ayrı yazılır: pek çok, pek gözlü, canı pek, yüzü pek, pek çoğu vb.

46. Çift kelimesi çiftteker “bisiklet” kelimesi hariç ayrı yazılır: çift direkli, çift tabanca, bir çift, çift vuruş, çift sayı vb.

47. Yüz (sayı)  kelimesi yüzbaşı, yüzbeşlik “bir silah türü”, yüzyıl, yüznumara kelimelerinde bitişik, diğer yerlerde ayrı yazılır: yüz kişi, yüzde yüz, yüz binlerce vb.

48. Yüz (organ) kelimesi ve yan anlamlıları; ikiyüzlü, yüzükoyun, yüzbeyüz “yüz yüze”, arayüz “yazımın temel ekranı”, içyüz, gökyüzü, yüzsuyu “haysiyet”, yüzüstü kelimeleri hariç ayrı yazılır: yüz hattı, yüz akı, ters yüz, yüzü pek, yüz kiri, ekşi yüz, o yüzden, güler yüz, yüz sabunu, arka yüz vb.

49. Farsça kökenli orta ekler olan -be- ve -a- eklendikleri kelimeyi birleştirir: yüzbeyüz, günbegün, anbean, rengârenk vb.

50. TDK’ye Arapça ve Farsça tamlamalar bitişik yazılır:ömrimuhayyel “hayal edilen ömür”, darülfünun “üniversite”, hıfzıssıhha, aleykümselam, Allahualem, bismillah vb.

Not: Bilimsel metinler ve özel isimlerde bu tür kelimeler ayraçlı yazılabilir.

Farsça tamlamalarda: Aşk-ı Memnû vb.
Arapça tamlamalarda: Mukaddimetü’l-Edep, Dîvânu Lugâti’t-Türk vb.

51. Birleşirken ses düşmesine uğrayan kelimeler bitişik yazılır: pazartesi (pazar ertesi), kahvaltı (kahve altı), birbiri (biri biri), kaynata (kayın ata), üsteğmen (üst teğmen) vb.

52. Farklı türdeki iki kelime birleştiğinde başka bir türde yeni bir kelime oluşuyorsa bu yeni kelime bitişik yazılır:

gitgide: İki fiil birleşerek zarf yapmış.
çekyat: İki fiil birleşerek isim yapmış.
külbastı: Bir isim bir fiil birleşerek isim yapmış.
gecekondu: Bir isim bir fiil birleşerek isim yapmış.
mirasyedi: Bir isim bir fiil birleşerek isim yapmış.
serdengeçti: Bir isim bir fiil birleşerek isim yapmış.
yanardöner: İki fiil birleşerek isim (veya sıfat) yapmış.
oldubitti: İki fiil birleşerek isim yapmış.
okuryazar: İki fiil birleşerek isim yapmış.

54. İkiden fazla kelimeden oluşan adlar, soyadlar ve lakaplar bitişik yazılır: Alper, Karaosmanoğlu, Yirmisekiz Mehmet Çelebi vb.

Not: Bu kural gereğince ismi genişleten can, nur, su gibi kelimelerin isme bitişik yazılması daha doğrudur. Örnek: Nisanur, Bilgesu vb.

55. Baş sözcüğü ile başlayan sıfat tamlamaları ve başı sözcüğü ile bitip “yönetici” anlamı içeren belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır: başmüdür, başeser, başhekim, başpehlivan, başyazar, başbakan, aşçıbaşı, binbaşı, çeribaşı, elebaşı, ustabaşı vb.

56. İki unvan ya da akrabalık adının birleşmesiyle oluşan kelimeler bitişik yazılır: beyefendi, ağababa, ağabey, hanımefendi, paşababa vb.

Not: TDK, “abi” kelimesini de doğru olarak kabul etmektedir.

57. Ev ve hane kelimesiyle oluşan ve kamu hizmeti veren mekân adları bitişik yazılır: kahvehane, yazıhane, dershane, hastane, aşevi, bakımevi, kahveevi, öğretmenevi, yayınevi vb.

Not: Sonu ünlü ile bitip daha sonra hane kelimesi alan bazı kelimelerdeki /-h-/ sesi düşmüştür. Örnekler: postane, pastane, hastane vb.

58. Türkçeye Farsçadan geçen ve son ek veya birleşik kelime olarak ekleşen -zede, -zade, -şinas, -name, -gir, -şümul, -ara, -perver, -ane gibi kelime veya ekler bitişik yazılır: vatanperver, cihanşümul “evrensel”, cihangir “dünyayı ele geçiren” kadirşinas, şehzade, takdirname, depremzede, dilara “gönlü süsleyen”, şahane vb.

59. Müzikteki makam adları küçük harfle başlar ve bitişik yazılır: acembuselik vb.

60. İkilemeler ayrı yazılır: art arda, abur cubur, yavaş yavaş, yan yana vb.

Not: Altüst kelimesi bitişik yazılır.

61. Ses türemesiyle oluşturulan pekiştirmeler bitişik yazılır. Soru eki kurulanlar ise ayrı yazılır: masmavi, karmakarışık, darmaduman, güzel mi güzel vb.

62. Yabancı kelimelere ekler okunuşuna göre getirilir: Google’a vb.

63. Bağlaç olan da ve ki daima ayrı yazılır:

Duydum ki unutmuşsun.
Belki de çok başarılıydı.

Not: Bağlaçlar cümleden çıkarıldığında anlam genellikle çok az etkilenir. Bu sebeple de ve ki cümleden çıkarıldığında anlam çok kesin olarak bozulmuyorsa bunların bağlaç olduğu anlaşılır, yani bu durumdaki de ve ki ayrı yazılır. Fakat bu %100 doğru işleyen bir yöntem değildir.

Ali de geldi. (Çıkarıldığında anlam bozulmadığı için ayrı.)
Aşağıda festival var. (Çıkarıldığında anlam bozulduğu için bitişik.)

Anladım ki hayat çok zor. (Çıkarıldığında anlam bozulmadığı için ayrı.)

Not: Aşağıdaki gibi örneklerde ki çıkarılsa bile cümle bundan çok etkilenmeyebilir. Burada sıfat yapan ki’nin bağlaç değil ek olduğunu unutmamak gerekir.

Şu anki sorunlar, çok büyük. (-ki bitişik yazılmalı)

64. Özel isimler, takma adlar, hayvanlara verilen özel isimler büyük harfle başlar.

Ali, Atatürk Lisesi, Muhibbi, Fuzuli, Deli Ozan, Yeşil Kuyruk vb.

Not: Gerçekten akrabalık bildiren kelimeler küçük yazılırken bu kelimeler akrabalık bildirmediğinde (Nene Hatun, Baba Gündüz vb.) büyük yazılır.

Ali Amca, kentimizin simgesidir. (Gerçekten akraba değil.)
Ali amcam yine hastalandı. (Öz amcam.)

Not: Makam bildiren ifadeler veya mektuplarda kullanılan sevgi ifadeleri büyük harfle başlar. Örnekler:

Sayın Başkan,
Sevgili Anneciğim,

Not: Dil, millet, boy, din, mezhep, mitolojik kahraman, melek, yıldız, gezegen, kıta, il, ilçe, bölge, semt, saray, köşk, anıt vb. bildiren kelimeler büyük harfle başlar. Örnekler: Türkçe, Türk, Oğuzlar, Müslümanlık, Müslüman, Katolik, Kutup Yıldızı, Zeus, Avrasya, Asya, Bursa, Akçaabat, Akdeniz, Avrupa Yakası, Göktürk Kitabeleri, Atatürk Köşkü, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Atatürk Stadyumu, Dolmabahçe Sarayı vb.

Not: Konferans, çalıştay, sempozyum vb. isimlerinin ilk harfleri büyük yazılır. Örnek: Büyük Türkçe Kurultayı vb. Bunlara gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Not: Şeytan kelimesi küçük harfle başlar.

64. Özel isimlere gelen ekler ayrılır:

İstanbul’a, Ali’ye, Selim’in vb.

İstisna: Özel isimlere gelen çoğul eki ve bundan sonra gelen ekler ayrılmaz.
Örnekler:
Aliler buraya geldi.
Türkler aziz bir millettir.

İstisna: Özel isimlere gelen yapım ekleri ve bunlardan sonra gelen ekler ayrılmaz.
Örnekler:
Türkçenin başlangıcı bilinmemektedir. (Türk-çe)
İstanbulluların trafik çilesi bitmiyor. (İstanbul-lu)
Bu iş Türkiyesiz olmaz. (Türkiye-siz)

İstisna: Kurum, kuruluş, iş yeri, makam ve kurul isimlerine gelen ekler ayrılmaz.
Örnekler:
Türk Dil Kurumuna dilekçe yazdım.Erdoğdu Bakkaliyesine borçlandım.
Bakanlar Kurulunun gündemi belli oldu.

İstisna: Ülke adlarına gelen ekler her durumda ayrılır.

Amerika Birleşik Devletleri’ne vb.

İstisna: Çoğul ekinden sonra iyelik eki alan tamlama biçimindeki özel isimlere gelen ekler çoğul eki almış olsalar bile ayrılır.

Toros Dağları’na, Pamir Dağları’nda, Tokyo Olimpiyatları’nı vb.

65. İki noktadan sonra cümle niteliği bulunmayan örnekler varsa küçük harfle başlanır.

Yolda aklıma şunlar geldi: elma, armut, patlıcan…

66. Ara sözler küçük harfle başlar:

Ahmet -ülkemizin medarıiftiharıdır- müsabakalardaki en büyük umudumuz.

67. Şehir merkezinin sokak, cadde, bulvar, sapak, apartman, meydan, mahalle gibi bölümleri büyük harfle yazılır: Masumlar Apartmanı, Yeşilköy Sokağı, Atatürk Bulvarı vb.

Not: Şehir merkezinin dışındaki yerleşim birimleri olan il, ilçe, köy, bucak, belde, yayla kelimeleri küçük harfle yazılır. Örnekler: Sarıca Beldesi, İnegöl ilçesi, Bursa ili, Ayder yaylası, Dumankaya köyü vb.

68. Tabelalardaki kelimeler ya tamamen büyük harflerle ya da ilk harfleri büyük şekilde yazılır.

69. Ana başlıktaki tüm harfler büyük, alt başlıktaki ise sadece ilk harfler büyük yazılır:

AŞK-I MEMNU (başlık)
Fiziğin Temel Prensipleri (alt başlık)

70. Kurum ve kuruluşların işleyişini sağlayan yaygın belge adları (genelge, kanun, yönetmelik vb.) büyük harfle yazılır. Bunlara gelen ekler ayrılır.

Türk Ceza Kanunu, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği vb.

71. Eser adlarına eklenen “gazetesi, dergisi, tablosu” gibi kelimeler özellikle adın içerisinde yer almıyorsa küçük yazılır: Hürriyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Betik dergisinde, Mona Lisa tablosu, Kaldırımlar şiiri, Tutunamayanlar romanı vb.

Not: Eğer bu kelimeler eser adının içerisindeyse büyük harfle yazılır. Örnekler: Bir Bilim Adamının Romanı, Resmî Gazete, MillÎ Gazete vb.

72. Kurum ve kuruluş, makam, kanuni metinler (yönetmelik, kanun, tüzük vb.) açıkça kastedildiğinde, bunların yerini tutan sözcük büyük harfle yazılır. Gelen ekler ise ayrılmaz.

Bu sene Meclise emeklilik yasa tasarısı gelecek.

Ceza Kanunu ile bu Kanunun eklerini inceledin mi?

73. Coğrafi veya mimari özel adların aslını kasteden kelimeler büyük harfle başlar ve gelen ekler ayrılır:

Bugün Boğaz’dan bir gemi geçti.
Yine Hisar’dan top sesleri geliyor.

74. Bayram, özel gün ve kutlamalar büyük harfle başlar: Kurban Bayramı, Gençlik ve Spor Bayramı, Anneler Günü, Ankara Bilim Şenliği, Ayder Yaylası Şenlikleri vb.

75. Birleşik bir adın içerisindeki özel isimler büyük harfle başlar ancak özel isim kendi anlamını kaybettiyse küçük yazılır. Ayrıca özel isimde türeyen Mevlevilik vb. kelimeler de büyük harfle başlar.

Büyük yazılanlar: Hindistan cevizi, Arnavut kaldırımı, Antep fıstığı vb.

Küçük yazılanlar: arapsaçı, arap sabunu, hicaz makamı vb.

76. Tarihi olay, dönem ve çağ isimler daima büyük yazılır ve bunlara gelen ekler ayrılır: Eski Türkçe Dönemi’nde, Orta Çağ’da, Taş Devri’nde, Birinci Çağ, Cumhuriyet Dönemi’ni, Orta Türkçe Dönemi içinde, Geçiş Dönemi‘nde vb.

Not: Doğrudan bir çağı değil, çağ ile ilgili bir hususu veya çağın özelliğini ifade eden kelimeler küçük yazılır. Örnek: neolitik, paleozoik vb.

77. Belirli bir ay ya da günü karşılayan kelimeler büyük harfle yazılır: 19 Mayıs 1919, 21 Ekim 2021 Perşembe günü, 22 Haziran’da vb.