Algirdas Julien Greimas

Algirdas Julien Greimas (1917) Litvanya kökenli Fransız gösterge bilimcidir. Bir dönem Türk üniversitelerinde öğretim veren en önemli bilim insanlarındandır. Döneminin önemli dil bilimcilerindendir.

Greimas’ın gösterge bilimi ve dil bilimi açısından belki de en önemli özelliği geleneksel filolojik bakış açısına karşı çıkması olmuştur. Filolojik bakış açısına göre yapılan dilsel incelemelerde bir dildeki eserler üzerinden ses bilgisel ve yapısal (morfolojik) incelemeler yapmak ana yöntem olarak kullanılmıştır. Bu dönemde, kelimelerden sonsuz sayıda cümle üretilebildiği düşüncesinin de etkisiyle, cümle en büyük analiz birimi kabul edilmiştir. Böyle bir moleküler model cümle ötesindeki birimlerin analizine izin vermemiştir. Greimas ise bu bakış açısına karşı çıkmış ve otuz yıllık çalışmaları sonrasında dilsel çalışmalar için özgün bir model önermiştir.

Ona göre, semantik evren; etno-dilsel bir toplumun tüm kültürünün değer sistemleri tarafından üretilebilecek tüm olası anlamlarının toplamı olmalıdır.

Semantik evren bütün olarak tasavvur edilemez olduğu için, Greimas yazılı, sözlü veya ikonik metinlerde incelediği anlamsal mikro evren ve söylem evreni kavramlarını bir inceleme yöntemi olarak ortaya koymuştur. Bu durumda Greimas, anlamlılık veya anlam üretme sorunu ile başa çıkmak için, bir dildeki metni başka bir dil seviyesine yani meta dile aktarmak ve uygun yapılar arası geçiş tekniklerini kullanmak gerektiğini düşünmüştür. Bu tekniği “Greimas’ın Gösterge Bilimsel Karesi” (Greimas Semiotic Square) adıyla bilinen şema ile açıklamıştır.

Greimas, Mısır İskenderiye bulunan kız öğrencilere eğitim verilen bir Fransız Katolik yatılı okulunda öğretmen olarak akademik kariyerine başladı.

Buradayken düşünür, toplum bilimci ve tarihçilerden oluşan yaklaşık on kişilik bir fikir tartışma grubuna katıldı. Bu ortamda edindiği deneyim ve kazanımlar daha sonraki hayatında kendisi için önemli bir yer tuttu. Daha sonra, Roland Barthes’le tanıştı ve onunla daha sonraki 15 yıl boyunca yakın ilişkiler geliştirdi. 1959’da Türkiye’ye geçen Greimas daha sonra Fransa’ya döndü. 1965’te 25 yıl boyunca öğretim verdiği Paris’teki École des Hautes Études ve Sciences Sociales (EHESS) adlı ana bilim dalında profesör oldu. Ardından Uluslararası Gösterge Bilimi Araştırmaları Birliğinin kurucu üyelerinden biri olup bu kurumda genel sekreterlik görevini yürüttü.

Algirdas Julien Greimas, Roland Barthes’le birlikte, Fransız gösterge biliminin 20. yüzyıldaki en önemli temsilcileri arasındadır.

Mısır, Türkiye gibi Avrupa kültürü dışındaki alanların kültürlerine de hâkim olması onun evrensel kültüre geniş bir perspektiften bakmasını sağlamıştır. Yapısal dil bilimi alanında yaptığı çalışmalarla Paris Gösterge Bilimi Okulunun temellerini atmıştır. Etkinlik kuramı, anlatımın programlanması ve doğal dünyanın gösterge bilimi ile açıklanması konularında dil bilimi ve gösterge bilimine önemli katkılarda bulunmuştur. Ayrıca Litvanya mitolojisini ve eski Hint-Avrupa kültürünü araştırmıştır. Gösterge biliminin, yazın eleştirisinde önemli bir yöntem olması konusunda öncü isimlerden biri olmuştur.

1992’de vefat ettiğinde Litvanya’da toprağa verilmiştir.

KAYNAK

Schleifer, R. (2016). AJ Greimas and the nature of meaning: linguistics, semiotics and discourse theory. Routledge.

Greimas, A. J., & Courtés, J. (1982). Semiotics and language: An analytical dictionary. Indiana University Press.