Vyaçeslav İvanov ve Tartu-Moskova Dil Bilimi Okulu

Vyaçeslav Vsevolodoviç İvanov, 21 Ağustos 1929’da Moskova’da doğan Rus dil bilimci ve Hint-Avrupa dil ailesi araştırmacısıdır. Özellikle Kafkas coğrafyasında yaşayan Hint-Avrupa dillerindeki ünsüz sesler üzerine yaptığı glottatik çalışmalarla tanınmıştır. Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulu temsilcilerindendir.

Babası tanınmış bir yazardır.

Vyacheslav İvanov’un babası, tanınmış Sovyet yazarlarından biri olan Vsevolod İvanov’dur. Annesi, Vsevolod Meyerhold’un tiyatrosunda çalışan bir aktristtir. Çocukluğu, geçirdiği Taşkent şehrinin tahliyesi sırasında geçirdiği hastalıklar yüzünden zorluklarla geçti. İvanov, yükseköğrenimini Moskova Üniversitesinde tamamladı. Öğrenimini tamamladıktan sonra 1958’e kadar bu üniversitede çalıştı. Çalışmaları sırasında Hint-Avrupa çalışmalarına önemli katkılarda bulundu ve Hitit dilinin önde gelen otoritelerinden biri hâline geldi. 1958’de Sovyet yönetimi tarafından siyasi suçlamalar yöneltilerek görevinden alındı.

1960’ların başında İvanov, gösterge bilimin gelişimine büyük ilgi gösteren ilk Sovyet bilim indanlarından biriydi. Vladimir Toporov’la Sanskritçe de dâhil olmak üzere çeşitli dilsel monograflarda çalıştı. 1962’de Toporov ve Juri Lotman’la birlikte Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulunun kurucularından biri oldu.

Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulu

Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulu, çok boyutlu kültürel analiz için özgün bir yöntem geliştirdi. Kültürel göstergeler, sözel dil ile bağlantılı olarak yorumlandı. Bu yöntem sayesinde sözle ifade edilmeyen kültürel kodların anlaşılır bir şekilde ortaya koyulması için uğraş verildi. Okul tarafından 1964’te kurulan Sign Systems Studies (Gösterge Sistemi Çalışmaları) adlı dergi, dünyadaki en eski gösterge bilim dergisidir.

Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulu, 1960’lı ve 1970’li yılların ilk döneminde yapısalcı bir yaklaşım izlemiştir. Okul, bu dönemde Rus biçimciliğinden büyük ölçüde etkilenmiştir. 1980’lerden bu yana, okulun yaklaşımı post-yapısalcı olarak nitelendirilebilir. Bu post-yapısalcı bakış açısında Juri Lotman’ın yarı-alan dünyası kavramı önemli yer tutar.

Vyaçeslav Vsevolodoviç İvanov ve arkadaşlarının kurduğu Tartu-Moskova Dil Bilgisi Okulu Kalevi Kull, Peeter Torop ve Mihhail Lotman gibi birçok önemli gösterge bilimci yetiştirmiştir. Özellikle Tardu’nun Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Estonya sınırları içerisinde kalmasıyla Eston gösterge bilimcilerin okul içerisindeki etkisi artmıştır.

1980’lerde İvanov, Tamo Gamkrelidze ile birlikte Hint-Avrupa göçleri teorisi üzerinde çalıştı. 1989-1993 yılları arasında Birleşmiş Milletler Dış Edebiyat Kütüphanesi’ni yönetti. Aynı zamanda Dünya Kültür Enstitüsünü kurdu ve Moskova Üniversitesinde “Dünya Kültürü Teorisi ve Tarihi” kürsüsünü açtı.

Ayrıca İvanov, Lev Vygotsky’nin “Sanatın Psikolojisi” adlı eserini bularak yayımlayan kişidir.