Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafından dönemin Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulan bir siyasetnamedir. Kutadgu Bilig Ön Sözü, sayfanın en alt kısmındadır. Eserle ilgili bazı bilgiler aşağıda verilmiştir.
Eser beyitler hâlinde yazılmıştır.
Eser, İslamiyet’e geçen Türklerin ilk ürünü olup mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır.
Aruz (fa’ûlün fa’ûlün fa’ûlün fa’ûl)
Eserde birçok kafiye çeşidi olsa da daha çok yarım kafiye kullanılmıştır. Kafiye örgüsü mesnevi tipidir yani aa-bb-cc-dd…
Kün Togdı (Hükümdar) adaleti, Ay Toldı (Vezir) saadeti, Ögdülmiş (Vezirin oğlu) aklı, Odgurmış (Vezirin kardeşi) akıbeti temsil eder.
Orijinal Arap harfli metin sayfanın sonundadır.
ÖRNEK METİN VE AÇIKLAMASI
Kutadgu Bilig’te eserin girişinde yer alan beyitlerin ardından, 63-123. beyitler arasında toplam 61 beyitlik kısımda baharın tasviri (yaz yaruk faslı) ve hükümdar övgüsü gelir (Ağca: 2014).
Kutadgu Bilig’de baharın gelişiyle birlikte doğadaki değişim nasıl verilmiştir?
Kutadgu Bilig’de baharla birlikte doğanın süslendiği ve tıpkı bir insan gibi güzel kokularla dolduğu coşumcu bir dille anlatılır. Eserde kışın gidişinin büyük bir mutluluk vesilesi olduğu aktarılır. Ayrıca döneminin astronomik bilgilerinden de yararlanılarak yaz aylarında Güneş’in konumundan bahsedilir. Baharla doğadaki rengârenk tonlar ve kurumuş ağaçların canlanması canlı betimlemelerle sunulur.
yağız yir yıpar toldı kafur kitip
bezenmek tiler dünya körkin itip
“Kara toprak kötü kokuyu salıp güzel kokularla doldu; dünya, görünüşünü hazırlayıp süslenmek ister.”
irinçig kışıg sürdi yazkı esin
yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
“Bahar esintisi eziyetli kışı sürüp götürdü, parlak bahar yine mutluluk yayını kurdu.”
yaşık yandı bolgay yana ornınga
balık kudrukındın kozı burnunga
“Güneş balık kuyruğundan ve kuzu burnuna kadar olan astronomik konumuna geri döndü.”
kurımış yıgaçlar tonandı yaşıl
bezendi yipün al sarıg kök kızıl
“Kurumuş ağaçlar yeşil ile donandı; beyaz, sarı, mavi ve kızıl
renklerle süslendi.” (Kaynak)
Kutadgu Bilig’in Ön Sözü
Aşağıdaki “Kutadgu Bilig Ön Sözü” orijinal metin olarak Fergana nüshasından alınmıştır. Okunamayan bölümlerde Kahire nüshasından yararlanılmıştır. Bu yüzden metin yer yer imla açısından farklılıklar gösterebilir. Orijinal metin bilgisayar ortamına aktarılırken büyük oranda orijinaline bağlı kalınmaya çalışılmıştır.
Kutadgu Bilig’in tam metnine ulaşmak için tıklayınız.
Kutadgu Bilig ön sözü, Arap harfli olarak aşağıdadır:
حمد و سپاس و منت و اوكدي تنكري عز و جلقا كيم اولوغلوغ ايذيسي توكل قدرتليغ پادشاه ييرلي كوكلي يراتغان قموغ تنليغلارقا روزى بيركان ناني كيم تيلادي قيلدي مماناني تيلاسا قيلغان يفعل ما يشأ و يحكم ما يريد سما خلقلاردا اودوردي تنكري يلاۋچي اوزاسان سيز درور بولسون ايشلاري عزيز اغيرليغ صحابهلار اوزا رضوان الله عليهم اجمعين بوكتاب يۋلاق عزيز تورور جين حكيملارنينك امثاللاري بيرلا يراميش ماچين حكيم لارنينك اشعارلاري بيرلا آرس ته قيلمش بوكتابني اوقيغلي بو بيتلاريني معلوم قيلغلي كتابدين يخشي عزيزراق ترور ماچين عالملاري و حكيملاري قموغ اتفاق بولديلاركيم مشرق ولايتندا تركستان ايلاريندا بغرا خان تيلنجا بو كتابدين يخشيراق هركز كيم ارسا
تصنيف قيلمادي بو كتاب قايو (پادشاهقا) يا قايو اقليمقا تكدي ارسا غايت اوزلوكندين نهايتدين كچا كوركلوكندين اول ليللارنينك حاكيملاري عليملاري قبول قلبْ تكما بري بير تورلوك آت لقب اورديلار چنْلغلاراداب الملوك آتاديلارماچين مليكينك وزرلاري آين المملكه تيديلار ماچين مشرقلغلار زين الامرا تيب ايديلار ايرانلغلار شهنامهٔ تركى تيديلار بعضى لاري ما پنت نامهٔ ملوك تميشلار تورانلغلار قوتدغو بليك تپ ايمشلار بو كتابني تصنيف قيلغلي بلاساغون مولدلغ پرهيز ايديسي ار ترور اما بو كتابني قاشكار ايليندا توكال قيليب مشرق ملكي تۉغاچ خان اوسكينكا كيكورميش ملك اني اغيرلاب اولغلاب اوز خاص حاجبليقيكي انار بيريميش انينك اوچون يوسف اولوغ خاص حاجيب تيب اني چاۉي بيريلمش تورور آغير اول اوزا بنا قيلينميش تورور بير عدل ايكنجي دولت اوجونجي عقل تورتونجي قناعت ينا تكما بيريكا تركجا بير ات بيريب ترور عدلقا كون توغدي ايليك ات بيريب پادشاه اورنكا توتميش دولت قا آى تولدي آت بيريب وزير اورنكا توتميشق عقل قا اوكدولميش آت بيريب وزيرينك اوغلي يريندا توتميش قناعت قا اودغورمش آت بيريب قرنداشي تب ايميش ترور تقي آنلار آرا مناظره سوالي جوابي كچر تك
BEYİT ÖRNEKLERİ
اوكوش اوكدي بيرلا تومان مينك ثنا
اوغان بير بياتقا انكا يوق فنا
يغيز ير ياشيل كوك كون آى برلا تون
تروتى خلايق اود اودلاك بو كون
تيلادي تروتي بو بولميش قموغ
بر اوك بول تيدي بولدي قولمش قموغ
قموغ برچا مونكلوغ توروتولمشي
مونكي يوق ايدي بير انكار يوك اشي
اى اركليك اوغان منگو مونگسور بيات
يراماس سنيڭدين ادينقا بو آت
اولوغلوق سنكا اول بدقلوق سنكا
سنيڭدين ادين يوق سنكا توش تكا
آيا بير بريكماز سنكا بير ادين
قموغ آشنودا سن سن اونكدون كذين
Bkz. Rabgûzî ve Kısasü’l-Enbiyâ (Orta Türkçe | Harezm Sahası)
KAYNAKLAR
AĞCA, Ferruh (2014). “Türkistanlı Bir Bilge: Yusuf Has Hacip”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB). Eskişehir, ss. 79-88 (http://bilgelerzirvesi.org).
KAPAĞAN, E. Karabük’te Hıdırellez Bayramı ile İlgili İnanış ve Kutlamalar. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, (13), 34-43.
[…] Kutadgu Bilig‘ten alınan bir parçaya binaen; “Atatürk’ün Türk kültürü ve medeniyeti” […]
[…] döneme işaret eder. Bu dönem Anadolu’da gelişen Eski Anadolu Türkçesiyle son bulur. Kutadgu Bilig, Divanu Lügati’t-Türk ve Kısasü’l-Enbiya gibi eserler bu döneme aittir. Orta […]
[…] Kutadgu Bilig’de “kuğu” anlamında […]
[…] Dönemi’nde yazılan dört önemli eser vardır. Bunlar Kutadgu Bilig, Divan-ı Lügati’t-Türk, Divan-ı Hikmet ve […]