GENEL

Beni redifli gazel (Fuzûlî) – Yâ Rab Bela-yı Aşk İle Kıl Âşîna Beni tahlili

Paylaş

Beni redifli gazel, Türk edebiyatındaki en güzel aşıkâne şiir örneklerindir. Şiirde Fuzûlî söz sanatları ve sadeliği harmanlayarak aşk ıstırabını anlatmıştır. Gazel, âşığın aşk derdinden memnuniyetini dile getirdiği melankolik bir temaya sahiptir.

Şiir, dil ve anlatım özellikleri bakımından divan edebiyatının en seçkin örneklerindendir. Gazel aşağıdaki gibidir:

Yâ Rab bela-yı aşk ile kıl âşîna beni
Bir dem bela-yı aşktan kılma cüdâ beni

Az eyleme inayetini ehl-i dertten
Yani ki çoh belâlara kıl müptelâ beni

Gittikçe hüsnün eyle ziyâde nigârımın
Geldikçe derdine beter et müptelâ beni

Öyle zaîf kıl tenimi firkatinde kim
Vaslına mümkün ola yetürmek sabâ beni

Nahvet kılıp nasîb Fuzuli gibi bana
Yâ Rab mukayyed eyleme mutlak bana beni

Beni redifli gazel tahlili ve söz sanatları

Birinci beyitte şair, her zaman aşk derdiyle yanmak ve hiçbir zaman bu beladan kurtulmamak istemektedir. Şair aşkın kendisine verdiği acı ile aşina (görünür) olmak arzusu içerisindedir.

Bu beyitteki en ön plana çıkan söz sanatı tenasüptür. Nitekim aşk, bela gibi ilişkili kelimeler bir aradadır. Ayrıca beyitte tekrarlanan kelimeler vardır. Bu kelimeler kılmak fiili ve bela-yı aşk tamlamasıdır. Bu da tekrir sanatıdır.

Beytin hemen başındaki “Ya Rab!” ifadesi, şiire seslenme yani nida sanatı ile başlanmasını sağlamıştır.

İkinci beyit, aşk derdine düşen kişiye Allah’ın yardımını esirgememesi üzerine bir yakarış ile başlar. Burada Allah’tan dilinen yardım aslında derdin hafiflemesi değil tem aksine artmasıdır. Yani şair aşk derdinden memnundur.

Beyitte, az ve çok kelimeleri arasında tezat sanatı vardır. Ayrıca dert ve bela kelimeleri arasındaki ilgi tenasüp sanatını doğurmaktadır.

Üçüncü beyitte şair, yaşlandıkça sevgilinin azalan güzelliğinin tam aksine artması için Allah’a yalvarır. Ayrıca bu olurken kendindeki aşk derdinin daha da artması için Allah’a dua etmeye devam eder.

Bu beyitte hüsn ve nigar kelimeleri arasında tenasüp vardır. Ayrıca gitmek ve gelmek fiilleri arasında tezat sanatı mevcuttur.

Saba mazmunu

Şiirin dördüncü beytinde çok ince bir hayal dünyası vardır. Âşık Allah’tan ayrılık acısı çeken bedenini bir deri bir kemik bırakmasını istemektedir. Çünkü bu denli zayıf olduğunda ağırlığı da azalacaktır. Böylelikle sabah rüzgârı onu alıp sevgiliye götürmesi mümkün olacaktır.

Beyitte vasıl ve firkat kelimelerinde tezat sanatı dikkat çeker. Ancak beyitteki en önemli sanat saba rüzgarı mazmununda mevcuttur. Burada telmih sanatı vardır. Şiirde telmih sanatına dönüşen bu mazmunu Dilek Batislam (2005), Divan Şiirinde Sabâ adlı makalesinde şu şekilde açıklamaktadır:

Sabâ, gün ile gece beraber olduğunda, gün doğusundan esen latif rüzgâr olarak da tanımlanır. Ancak şiir dilinde sabâ, daha çok sevgilinin semtinden esen rüzgârdır. Sabâ; bahar tavsifinde, cananın zülfü perişanlığı ve kokusunu tasvirde bir çok mazmunlar yapılmasını sağlamıştır. Bazılarına göre seher vakti kıble tarafından esen rüzgârdır ki, Hazret-i Yusûf’un gömleğinin kokusunu Yakup’a bu rüzgâr götürmüştür. Şairler bu rüzgârı âşıkla mâşuk arasında haberleşme aracı sayarlar. Sabâ aynı zamanda peyk-i şuarâdır. Cananın makamına ancak sabâ ve şimal ulaşır.

Dilek Batislam

Makta beyti

Şair, şiirin son beytinde mahlasını söyler. Şair, Allah’a “Bana Fuzûlî gibi gurur verme!” diye seslenirken aslında aşk derdiyle kendini rüsva etme isteğini belirtir. Sonrasında şair, “kendime mukayyet olmamı (kendimi gözetmemi) engelle” derken yine kendisinin aşka olan tutkunluğunu yeterli görmediğini belirtir.

Makta beytinde aynı kökten türemiş beni ve bana kelimeleri vardır: iştikak sanatı. Ayrıca şiir tıpkı başladığı gibi “Ya Rab!” nidası ile bitmektedir.

Simit Çay

Simit Çay, edebiyattan teknoloji dünyasına kadar geniş bir alanda bilgiler bulabileceğiniz kültür platformudur. Siz de bizi takip ederek kültürel ve teknolojik gelişmelerden anında haberdar olun. Bizi takip etmek için buradan YouTube kanalımıza abone olmak ister misiniz?

Son gönderiler

12. Simit Çay Edebiyat Etkinlikleri Ödüllü Şiir Yarışması

DUYURU: 11. yarışmanın sonuçları 1 Nisan 2025'e kadar simitcay.com'dan açıklanacaktır. Şiir Yarışması 2025: Simit Çay Edebiyat… Daha Fazla

Şubat 3, 2025

APA 7 Atıf Sisteminin Özellikleri

APA 7 Atıf Sistemi, Amerikan Psikoloji Derneği (American Psychological Association) tarafından geliştirilen bir kaynak gösterim… Daha Fazla

Kasım 21, 2024

Brezilya’dan Japonya’ya İnsan Manzaraları

Brezilya’dan Japonya’ya İnsan Manzaraları, farklı coğrafyalarda yaşayan insanların hayatlarını, kültürlerini ve hikâyelerini bir araya getiren… Daha Fazla

Kasım 21, 2024

10. Simit Çay Edebiyat Etkinlikleri Şiir Yarışması Sonuçları

10. Simit Çay Edebiyat Etkinlikleri Şiir Yarışması, dünyanın dört bir tarafından ve farklı geçmişlerden gelen… Daha Fazla

Eylül 23, 2024

Tarih, edebiyat ve kurmaca kavramları size neler çağrıştırır?

Tarih, edebiyat ve kurmaca kavramları birbirleriyle derin bir ilişki içinde olan, ancak her biri farklı… Daha Fazla

Eylül 9, 2024

Türkiye’de nerenin denizi sıcak?

Tatilde deniz suyunun sıcak olmasını tercih edenler için Türkiye, birbirinden güzel plajları ve sıcak deniziyle… Daha Fazla

Haziran 11, 2024