Sekiz Yükmek hangi döneme aittir? | Sekiz Yükmek PDF

Sekiz Yükmek, Eski Türkçenin Eski Uygur Türkçesi Dönemi‘nde 10. yüzyılda yazılan Budist bir eserdir ve “Sekiz Yığın” anlamına gelir. Sekiz Yükmek’in konusu Budist düşüncedir. Yani eserin içerisinde dinî öğütler içeren bölümler bulunur. Bu öğütlerde Budizm dininin hayata bakışı ve ilkeleri yer alır. Ferruh Ağca’ya göre Sekiz Yükmek ilk Budist Türkçe metindir. Her ne kadar tartışmalı bir konu olsa da eseri Çinceden Türkçeye çeviren kişi Şingko Şeli Tutung‘dur. Eserin bir bölümüne ait PDF sürümü için Gang tarafından “A Study on Several New Fragments of the Säkiz Yükmäk” adıyla yayımlanmıştır.

Sekiz Yükmek, Altun Yaruk ile birlikte Eski Uygur Türkçesinden kalan en önemli eserlerdendir. Ayrıca Çinceden Türkçeye çevrilen bir eserdir. Nitekim esere ait Çince, Moğolca, Tibetçe ve Hintçe yazmalar da vardır. Bunların dışında Sekiz Yükmek Türk dili tarihi için de önemlidir. Özellikle Eski Türkçenin bir kolu olan Budist Uygur metinlerinin dil özelliklerini yansıtması yönüyle filolojik öneme sahiptir.

Eserin yazıldığı döneme ilişkin Engin Çetin’in aktardığı görüşler önemlidir. Araştırmacı “On Üçüncü Yüzyıl Öncesi Türkçesinde Soru” adlı tezinde eserin matbu nüshasının 10. yüzyıla ait olduğunu söylemektedir. Ayrıca araştırmacı, eserin kaldığı tarihle ilgili 11 ya da 12. yüzyıl iddialarını da dile getirmektedir.

Sekiz Yükmek ile ilgili bilgi ve araştırmalar

Klimkeit’e göre Sekiz Yükmek her ne kadar Budist inancı yansıtan bir eser olsa da içerisinde maniheizm unsurları da bulunur. Nitekim eserin içerisinden güneş, ay ve ordular (saraylar) şeklinde maniheizmi hatırlatan ögeler vardır.

1907’de Yar Khoto’da bulunan 405 satırlık bir eser ile ilgili ilk çalışma Haneda’ya aittir. Sekiz Yükmek ile ilgili detaylı ilk incelemeyi yapan araştırmacı ise Bang’dır. Nitekim Sekiz Yükmek, Türkoloji dünyasına Türkische Turfan-Texte serisi ile kazandırılmıştır.

Eserin en önemli özelliklerinden biri de tahtaya işlemeli baskısıdır. Bu Türk yayıncılık geleneğindeki farklı bir tarzı yansıtmaktadır. Eserde özellikle şuurlu ve bilinç olma üzerine öğütler dikkat çeker.

Eser üç ana bölüm ve eklerin bulunduğu son kısımdan oluşur. Sekiz Yükmek çok fazla nüshaya sahip bir eserdir. Eserin Londra, Tokyo, Kyoto, St. Petersburg, Berlin ve Paris’te nüshaları bulunmaktadır.