Türkçe gibi Altay dil ailesini paylaşan bir diğer dil Tunguzcadır. Bu yazımızda, Tunguzlar ile ilintili bir Kuzey Asya topluluğu olan ve tayga ormanlarıyla kaplı bir coğrafyada yaşayan Evenkleri konu edindik. Peki, Evenkler kimdir? Evenklerin dili, kültürü, nüfusu ve daha fazlası bu yazıda.
Rusya’da Evenkler, Rusya’nın kuzeyinde yaşayan yerli halklardan biri olarak 2010 nüfus sayımında nitelendirilmektedir. Topluluk, Çin’de ise ülkede tanımlanmış 58 etnik gruptan biri olarak kabul edilmiştir.
Resmî nüfus sayımlarına göre Rusya’da 38 bin Çin’de ise 31000 Evenk yaşamaktadır. Moğolistan’da yaşayan 500 kadar Evenk’e ise Moğollar Kamnigan adını vermektedir.
Evenkler kimdir?
Evenklerin 5 ila 9. yüzyıllar arasında Çin’in kuzeyindeki “Hingan Sıradağları”nda yaşayan Şiveyler ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Buna rağmen bugünkü yerli Evenklerin büyük bir bölümü Baykal Gölü ve Arnur Nehri arasındaki bölgede yaşadığı görülmektedir.
Evenkler bugün özellikle Rus ve Moğol kültürlerinin baskısı altındadır. Nitekim birçok bölgede Evenk urukları din ve dillerini değiştirmek zorunda kalmıştır.
Bu küçük birçok açıdan kuzey bölgelerde yaşayan Türk boyları ile benzer özellikler göstermektedir.
Evenk dili ve kültürü
Evenk dili, Altay dil ailesinin Mançu-Tunguz kolundandır. Yani Türkçe ile akrabadır. Bu dil, Sibirya’daki Nigidal ve Even dilleriyle akrabadır. 17. yüzyıla kadar Evenkler, Lena ve Yenisey ırmaklarının oluşturduğu havza boyunca ren geyiği çobanlığı ile geçimlerini sürdürmüştür.
Evenk boyları ren geyiklerini, etleri, sütleri için kullanmış ayrıca bu hayvanlardan binek olarak da yararlanmışlardır. Çindeki ve Moğolistan’daki Evenkler ise coğrafi nedenlerle Moğol ve Türklerden etkilenerek at yetiştiriciliği yapmış, Türk ve Moğol toplulukları gibi geleneksel elbise olan degel giymiştir.
Çin Evenkleri olan Solonlar Amur Nehri boyunca göçebe bir hayat sürmüştür. Daur topluluklarıyla Solonların yakın bir bağı vardır.
Evenkler 17. yüzyıldan sonra Rus egemenliği ile tanışmıştır. Bundan sonra bu topluluğa ait şamanist inançların birçoğu Hristiyanlığın etkisiyle yok olma tehlikesi altına girmiştir.
Rus Çarlığı’nın sınır koruyucuları olan Slav Kazakları tarafından Evenkler, kürk vergisi ödemekle yükümlü hâle getirilmiştir. Ruslar, Evenkleri kürk vergisi konusunda baskı altına almak için Evenk boylarının oymak başlarını rehin almıştır. Bu nedenle bazı Evenk boyları farklı yerlere göç etmek zorunda kalmıştır.
Evenkler, 18. yüzyıla kadar şaman gelenekleriyle yaşamışlar ve Tibet Budizmi’nden etkilenmişlerdir. Bu yüzyıldan sonra Rusların etkisiyle Evenk toplulukları arasında Ortodoks Hristiyanlık artış göstermiştir.
[…] da sığır törenine benzer gelenekler yaşamaktadır. Yine Türklere akraba Tunguz kavimlerinden Evenklerde bu tarz geleneklerin varlığı […]