Bir edebi metne, öyküye ya da şiire başlık seçerken konu, kapsam ve amaç geçerliliğine dikkat edilmelidir. Aynı zamanda başlığın etkileyici olması gerekir. Başlık, Türk Dil Kurumuna göre “Bir yazının, bir kitabın bölümlerinin başına konulan ve konuyu kısaca tanıtan ibare, serlevha.” (bk.) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda da belirtildiği üzere başlığın temel amacı metni kısaca tanıtmaktır.

Konu geçerliliği: İlk önce metnin konusu belirlenir.
Bir metne başlık seçerken metnin konusunun doğru tespit edilmesi gerekir. Çünkü başlığın kapsayıcı olması gerekir. Unutulmamalıdır ki başlık temadan ziyade konuya yöneliktir.
Kapsam geçerliliği: Başlık seçerken ikinci adım olarak kapsama sınırlılıkları belirlenir.
Başlık seçerken mutlak surette başlığın metinde anlatılanları içermesi, metinde anlatılmayan hiçbir şeye işaret etmemesi gerekir. Örneğin “halk hikâyeleri” diye bir başlık kullandığınızda bu başlığın altında “roman”dan bahsetmemelisiniz. Ama böyle bir başlık attığınızda kahramanlık, aşk vb. tüm halk hikayelerini anlatmalısınız. Eğer sadece aşk konulu halk hikayelerini anlatırsanız yine başlığınızın kapsam geçerliliği kaybolur.
Amaç geçerliliği ve özlülük: Başlığın çok fazla kelimeden oluşmaması sağlanır.
Başlık konu hakkında kısa ve öz bilgi vermelidir. Bu nedenle uzun başlıklar hem okurun kafasını karıştırır hem de amaca hizmet etmez.
Etkileyicilik: Başlık seçiminin son aşaması okurları metni okumaya ikna edecek derecede etkili bir başlık seçmektir.
Bir metnin okunmasını sağlayan en önemli şey, başlıktır. Bir kişi bir yazıyı okuyacağı vakit önce başlığına bakar ve bu başlığa göre okuyup okumamaya karar verir. Eğer yazdıklarınıza doğru ve etkili bir başlık koymazsanız içerik ne kadar iyi olursa olsun yeterli etkileşimi sağlayamazsınız. Yani başlık bir nevi metnin reklam tabelası, başka bir deyişle aynasıdır.

Not: Başlık Türk edebiyatında Tanzimat sonrasında kullanılmaya başlanmıştır. Divan edebiyatında şiirlerin bir başlığı yoktu ve şiirler konularına veya rediflerine göre adlandırılırdı. Çünkü divan şiirinde genel anlamda dizeler arasında anlam bütünlüğü yoktu. (bk.)

Kısaca

Metin; başlık, alt başlık ve paragraflara ayırarak daha rahat okunur, kolay anlaşılır ve ilgi çekici hâle gelir. (bk.)

Öyküye başlık seçerken nelere dikkat edilir?

Öykü, şiir veya roman gibi edebî bir metne başlık seçilirken en önemli ölçüt başlığın duygulara hitap etmesidir. Maddelersek:

Duygulara hitap etmeli, okurların zihninde yüksek ve verimli bir çağrışım uyandırmalıdır.
Hitap edilen kitleye göre belirlenmelidir. Yazdığınız öyküyü orta yaşlı kişileri hedefleyerek yazdıysanız başka genç nesli hedeflediyseniz başka başlıklar seçersiniz. Nihayetinde her yaş grubunun ve her sosyal katmanın zevkleri farklıdır.
Seçtiğiniz başlığın anlattığınız konuyla beraber hissettirdiği duyguyu da ele alan hem soyut hem de somut çağrışımları olan bir başlık seçin.
Eğer yazdığınız bir şiir kitabıyla başlığınız bir edebî metafor olabilir.

Nasıl etkileyici başlıklar oluşturabilirim?

Çok uzun veya çok kısa başlılar, eserinizin adının akılda kalıcılığını azaltacağı için tercih edilmemelidir.
Kullandığınız başlık özgün olsun, mümkünse o güne kadar kimse tarafından kullanılmamış olsun.
Okuma alışkanlıklarına internetin yön verdiği malum. Yazdığınız eserin başlığı internete yazdığınızda başka başlıklarla veya alakasız içerikle karışmayacak cinsten olsun.
Başlığınızı duyan okur önce düşünme gereksinimi duysun ama anlam kapalılığını abartmayın.
Tek bir insan ismini taşıyan başlıklar genellikle zaten ünlü olan kişilerin kitaplarında tutar. Bunu yapmayın.
Genellikle en etkileyici başlıklar, sıfat tamlamalarıyla kurulur. Unutmayın.