Hunlar Türk müdür?

Hunlar, Orta Asya bozkırlarında büyük bir imparatorluk kurarak Çin ile amansız bir mücadeleye girişen göçebe topluluğa verilen addır. Bu topluluğun kökeni hâlâ tartışma konusudur. Hunların genel olarak Türk diline yakın bir dille konuştuğu genel olarak kabul edilmiştir. Fakat Avrupalı araştırmacılar, bunun Hunları Türk yapmayacağı kanısındadır. Peki, Hunlar Türk müdür?

Asya Hun İmparatorluğu kadim Türk unsurları tarafından kurulmuş bir imparatorluktur. Yani Hun nüfusunun büyük çoğunluğu Türklerden oluşmaktadır. Bunu Teoman (Tuman) ve Batur (Mete) gibi devlet yöneticilerinin adlarından anlamak mümkündür. Ancak Hun İmparatorluğu’nun içerisinde Moğol, Tunguz ve Soğd kökenli insanların da yaşadığını gözden kaçırmamak gerekir.

Attila’nın yani Avrupa Hunlarının Türk olup olmadıkları, Asya Hunlarına göre daha da tartışmalı bir mevzudur. İlber Ortaylı bu konuda “Attila’nın Türk olup olmadığı hakkında elimizde kesin net bir kaynak yok.” açıklamasını yapmıştır. Bunun nedenini Attila’nın Asya’dan gelmesi dışında hakkında hiçbir bilgi olmamasına bağlar. (Bk. Attila hakkında İlber Ortaylı’nın görüşleri) Yine de bilim insanları Avrupa Hunlarının da Türk dilinin bir kolunu konuştuğu kanaatindedir.

1. Hunların Türk olup olmadığı niçin tartışılıyor?

Bu tartışmanın temeli Avrupa’nın şarkiyatçı bakış açısına dayanmaktadır. Hemen hemen bütün Avrupalılar, kendi dillerini Hint-Avrupa dil ailesi içerisinde değerlendirmek için her türlü yolu denemektedir. Ancak aynı Avrupalılar, konu Türkçenin dil ailesine ya da Türklerin kadim geçmişine gelince ayrıştırıcı bir bakış açısı takınmaktadır. Buna Selçuklu mirasının Avrupa müzelerinde Fars mirası olarak gösterilmesi de açık bir kanıttır.

Batılılar Hunların Türk olmadığı yönündeki iddialarını Hunların göçebe oluşu sayesinde sürdürmektedir. Çünkü Hun Dönemi’nden günümüze %100 delil teşkil edecek herhangi bir yazıt kalmamıştır. Açıkçası Göktürklerden Orhun Yazıtları kalmasaydı muhtemelen aynı durum Göktürkler için dahi yaşanacaktı.

Yine Avrupalı olan Gyula Németh, Lajos Ligeti ve Péter Váczy gibi bazı ünlü Türkologlar, Hunların Türkçe konuştuğuna dair güçlü deliller elde etmiştir. Bu zamandan sonra Avrupa bilim çevresinde çok ilginç bir tez dile getirilmiştir. Buna göre Hunlar Türkçe konuşan ama Türk olmayan bir topluluktur.

Kısacası Avrupa tarihini şekillendirmiş bir unsur olan Hunları Türk yapmamak, Avrupa bilim çevresinin ödevlerinden biridir. Tabii ki bu siyasi bir bakış açısıdır.

a. Hunlardan kalan tarihî belgeler

Hunlara ait tarihsel kayıtların çoğunluğu Çin kronikleri üzerinden elde edilmektedir. Yani Hunlar doğrudan yazıyı kullanmamıştır. Bu sebeple bilimsel açıdan onların hangi milletin ecdadı olduğuna dair objektif kanıtlar bulmak çok zordur.

Hunların tarihine ışık tutan en önemli unsurlar antronimlerdir. Nitekim araştırmacılar gerek Asya gerek ise Avrupa Hunlarının Türkçe isimler kullandıklarını saptamıştır. Ayrıca Çin kaynaklarında Göktürkler için Hunların torunları oldukları açıkça yazmaktadır.

b. Avrupa niçin Hunların Türk olduğu gerçeğinden kaçınıyor?

Konunun siyasi olduğunu daha önce söylemiştik. “Hunlar Türk müdür?” sorusunu sordurmak ve kuşku ekmek bile Avrupa bilinçaltı tasarımı için bir başarıdır. Çünkü milletler ne kadar köklü bir tarihe sahipse uluslararası ilişkilerdeki öz güvenleri ve söz hakları o denli artar.

Hunların Türk olması sadece Türk tarihini çok eski bir tarihe götürmekle kalmaz. Aynı zamanda Avrupa siyasetini şekillendiren Avrupa Hun İmparatorluğu sayesinde Türkleri Avrupa’nın eski bir unsuru haline getirir.

2. Hunların bilinen en eski eserleri nelerdir?

Hunlardan kalan kayda değer en eski eserler İvolga kenti kalıntılarıdır. Konu hakkında Ekrem Kalan şunları söylemektedir:

Ondan fazla Hun şehri, yirmi kadar yerleşim yeri, yüz kadar da mezarlığın varlığı bilinmektedir. Bu yerleşimler ve mezarlar ekseriyetle Kuzey Moğolistan, Güney Buryatiya, münferit olarak da Hakasya, Tuva ve Altay bölgesindedir. Baykal Gölü’nün güney-doğusundaki İvolga, Hun şehirleri arasında müstesna bir yere sahip olup, Moğolistan ve Orta Asya’daki Hun şehirlerinin en temel özelliklerini bünyesinde barındırmasının yanı sıra, özgün Hun kent savunma sisteminin de en güçlü örneği olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ekrem Kalan

Kısacası Hunlar, tarihte Türklerin bulunduğu coğrafyada hükmetmiş bir devlettir. Bu devlet yöneticilerinin Türkçe konuştuklarına dair kanıtlar vardır. Özellikle kişi adları bu konuda önemli fikirler vermektedir. Bu da Hun Devleti bünyesinde Türklerin etkili bir unsur olduğunu kanıtlamaktadır.

Özet

Başlık

Hunlar Türk müdür?

Açıklama

Asya Hun İmparatorluğu kadim Türk unsurları tarafından kurulmuş bir imparatorluktur. Yani Hun nüfusunun büyük çoğunluğu Türklerden oluşmaktadır. Bunu Teoman yani Tuman ve Batur yani Mete gibi devlet yöneticilerinin adlarından anlamak mümkündür.

Yayımcı

Simit Çay

Yayımlayan

Simit Çay Edebiyat (Akademik)

Logo