İkiden fazla ismin birleşmesiyle oluşan ad takımlarına, zincirleme isim tamlaması veya zincirleme ad takımı denir. Bu tamlamalar, arasına farklı türlerde kelimeler de alabilir. Bazı dillerde zincirleme sıfat tamlaması kavramı olsa da Türkçede böyle bir tamlama çeşidi yoktur. Türkçede birleşen sıfatlara birleşik sıfat denir (bk. Tamlamalar).
Zincirleme isim tamlamasında en az üç adet isim gereklidir. Nitekim evin perdesinin rengi, kapı kolunun metali gibi tamlamalar bu tamlama çeşidine örnektir.
Arasına sıfat girmiş belirtili isim tamlamaları birçok kez zincirleme isim tamlaması ile karışır. Örneğin yolun son kısmı dendiğinde bu bir zincirleme isim tamlaması değildir. Çünkü burada sadece iki isim vardır. Yol ve kısım kelimelerinin arasındaki “son” kelimesi sıfattır. Bu durumda bir belirtili isim tamlamasının arasına sıfat girmiştir.
Zincirleme isim tamlaması örnekleri
Siyah ile işaretlenenler sıfattır ve tamlamaya dâhil değildir.
- evin kapısının önü
- arabanın sarı tekerinin havası
- yeşil çimenlerin kokusunun unutulmaz mutluluğu
- bitmeyen günlerin hüzün yumağı
Not: Tıpkı diğer tamlamalarda olduğu gibi bu tamlama çeşidinde de araya farklı kelimelerin girmesi mümkündür.
Zincirleme isim tamlaması ile ilgili tartışmalar
Bu tamlama çeşidinin dışında bir de bazı dillerde bulunan zincirleme sıfat tamlaması kavramı bulunmaktadır. Ancak Türkçede böyle bir tamlama genellikle ders kitaplarında yer almaz. Bunun yerine birleşik sıfatlardan bahsedilir. Birleşik sıfatlar -lı, -lık ve iyelik ekleri yardımıyla kurulmaktadır.
Ayrıca ÖSYM takısız ad tamlamasını da kabul etmez. Bu sebeple evin demir perdesi gibi bir tamlama da zincirleme değildir. Bunun yerine demir kelimesi sıfattır. Takısız ad tamlaması, iki ismin birleşmesine rağmen ek almamasıyla oluşur.
Türkçede tamlamalar ile ilgili birçok farklı tartışma vardır. Bu hususta Celal Demir şunları söylemektedir:
Dilimizde önemli bir yer tutan isim tamlamaları gerek biçimsel gerekse anlamsal yönüyle çok tartışılan konulardan biri olmuştur. Bugün de bazı dil bilgisi kitaplarında bu kelime gruplarının anlamsal boyutu ihmal edilip “iki isim unsurunun oluşturduğu kelime grubu” veya “iki adın birbirini tamladığı sözcük öbeği” biçiminde tanımlanmaktadır. Bu yaklaşım, hem yapısal hem de anlamsal açıdan büyük farklılıklar gösteren isim tamlamalarının aralarındaki farkları görmemize engel olmaktadır.
Celal Demir
İlk yorum yapan siz olun