Betimleme anlatım biçimi ve örnekleri

Bu yazımızda, önce “Betimleme anlatım biçimi nedir?” sorusunu yanıtlayacağız. Daha sonra ise sayfanın alt kısmında betimleme örnekleri vereceğiz. Haydi başlayalım!

Betimleme nedir?

Bir olay, nesne ya da durumu farklı sıfat ve zarflar yardımıyla görselleştirerek anlatmaya betimleme ya da tasvir denir. Betimleme anlatım biçimi, edebiyatın görsel zekâya hitap eden boyutudur. Bu sebeple, kelimelerle resim çizmek olarak da bilinir.

Betimleyici anlatım beş duyu organımızla edindiğimiz izlenimlerimizi yansıtır. Örneğin bir yazıda yer alan renk ve şekil gibi görsel imgeler, birer betimlemedir.

Tabii ki betimlemeler sadece görme duyusuna hitap etmez. Müziğin insan zihninde bıraktığı etkinin anlatımı, bir koku ya da aromaya karşı insanın geliştirdiği algı veya fiziksel bir dokunun anlatımı da betimleme örnekleridir.

Kısacası özellikle sıfatlar ve birçok kez de zarflar, betimleme yapmaya yarayan dil bilgisel araçlardır.

Bir metinde betimleme yapıldığını nasıl anlarım?

Genel olarak sıfat ya da durum zarfı bulunan her yerde betimleme vardır. Bu da şu anlama gelir: Bir paragrafta betimleme olmaması neredeyse imkânsızdır. Bu sebeple “Hangisi yoktur?” tarzı sorularda betimleme seçeneğinden uzak durmak en iyisidir.

“Hangisi vardır?” soru tipinde ise burada betimleme buldum mantığıyla hemen betimleyici anlatım şıkkını işaretlemek yanlıştır. Çünkü bu tarz sorularda her ne kadar soru kökünde belirtmese de sorulan şey en çok vurgulanan anlatım biçimi ya da düşünceyi geliştirme yoludur.

Kısacası paragrafta betimleme örneği bulunması, betimlemenin vurgulandığı anlamına gelmez.

Betimleme anlatım biçimi hangi türlere ayrılır?

Betimleme bir anlatım biçimi olarak üç temel işleve sahiptir. Bu işlevlerden en çok kullanılanı fiziksel betimlemedir. Fiziksel betimleme bir nesne, durum ya da kişinin dış görünüşünü detaylı şekilde aktarma tekniğidir.

Eğer amaç psikolojik tahlil yapmaksa bu kez içsel (ruhsal) betimleme ön plana çıkar. Bu betimleme türü genellikle bireyin iç dünyasını anlatan roman ve hikâyelerde karşımıza çıkar. Psikoloji ile yakından bağlantılıdır.

Bir diğer betimleyici anlatım türü bilimsel betimlemedir. Bilimsel bir durumun ya da nesnenin her türlü fiziksel, kimyevi, sosyal, dil bilimsel, biyolojik vb. özelliğinin detaylı şekilde ortaya konmasına denir.

Betimleme örnekleri

Aşağıda farklı betimleme türlerine dair örnekler mevcuttur.

Fiziksel betimleme örneği I: Odanın duvarında soluk resimler gördüm. Bu Orta Çağ mozaikleri gibi karanlığı ödünç alan bir tarzdı. Bir an için deprem sonrası çaresizlik hissiyle debelenmeye başladı.

Fiziksel betimleme II: Sapsarı saçları vardı. Güz yaprakları gibi içime düşen umutsuzluk bir an dağılmıştı. O rüya âlemlerinden derunuma doğan bir güneş gibiydi.

Bilimsel betimleme örneği I: Yeni keşfedilen bu maddesel enerjinin mavi elektron geçişleri var. Bu geçişler yarım daire şeklinde olup tam bir yörünge oluşturmuyor.

Bilimsel betimleme örneği II: Baş ağrısına iyi gelen çaylar üzerinde yapılan bir araştırmada, çayın renginin etkisi üzerinde dramatik bir etki bıraktığı ortaya çıktı. Çalışmada yeşil, sarı, turuncu ve mor renkli bitkiler etkileşimli ve radyolojik görüntülemeye açık ortamlarda tutuldu. Çayın rengi sarardıkça etkinin azalması ilgi çekici bir sonuç oldu.

İçsel betimleme örneği: Her günkü gibi “Çalışmak istemiyorum!” diye haykırmak istedi. İçinde kıvrım kıvrım burulan bir huzursuzluk vardı. Bir an önce uyumak istiyordu.