Özel Diller: Özel Dil Nedir? — Jargon, Argo ve Kişisel Dil

Belirli bir topluluk ya da sosyal çevrede, standart dilin yapı veya kelime dağarcığının dışında oluşan dillere, özel dil ya da grup dili denir. Özel dillerin bazı türleri vardır. Örneğin aynı meslek veya topluluktaki insanların kullandıkları özel diller jargon adını alır. Toplumda genelde sokak kültürünü temsil eden insanların kullandığı özel kelime dağarcığı ise argodur.

Dillerin belirgin kullanılma alanlarında özel diller oluşur. Özel diller, grup dili ya da dilce olarak da bilinir. Dilceler, günlük dil ve ölçünlü dil dışında kalan kendine özgü bir ifade alanını tanımlar.

Özel dillerin günlük yaşamda iletişim amacıyla müracaat ettiğimiz dillerden en büyük farkı hitap ettiği kitledir. Nitekim dilcelerin belirli topluluklara ya da bireylere hitap etmesi yani sınırlı bir kullanımı olmasıdır.

Özel diller üç çeşittir:

Özel diller nelerdir? (Türleri)

Özel diller, belirli bir alanda, bir dili konuşan kişilerin belirli bir bölümü tarafından kullanılır. Ayrıca özel diller jargon, argo ve kişisel dil olmak üzere üçe ayrılır.

Bir ülkedeki basılı eserlerin yazıldığı ölçünlü (standart) dil ise özel bir dil değildir. Çünkü ölçünlü dil tüm ulusa hitap eder. Ayrıca gündelik hayatta karşımıza çıkan konuşma dili de ulusaldır.

Genel olarak kullanılan üç grup dilinin dışında da bazı özel diller mevcuttur. Nitekim belirtke ve belirti gibi göstergesel alana özgü kelime dağarcıkları ve anlatım boyutları mevcuttur.

Jargon (meslek dili) nedir?

Jargon, belirli bir meslek grubunun kendi arasında kullandığı özel kelimelerden oluşan özel dillerdir. Başka bir deyişle aynı meslek veya topluluktaki insanların kullandıkları özel dile meslek dili ya da jargon adı verilir.

Bu meslek grubunda çalışanlar kendi aralarında oluşturdukları bu dil ile hızlı bir iletişim sağlar. Çünkü işleri ile ilgili kullandıkları kelimeler doğrudan teknik ayrıntılar içerir. Böylece daha az kelime ile daha çok şey anlatırlar. Örneğin dil bilimcilerin kendi aralarında kullandıkları gerindium, lokatif , faktatif gibi kelimeler dil bilimi jargonunun bir parçasıdır.

Argo nedir?

Günlük kullanılan dil ile ölçünlü dil dışında kalan özel diller argo olarak adlandırılır. Bu dillerin jargondan farkı, herhangi bir iş ya da meslek grubu tarafından kullanılmamalardır. Argo, ortak sosyolojik özellikler gösteren grupların kendi aralarında belirli imlerle oluşturdukları özel dillere denir.

Bir hapishanedeki insanların yalnızca kendilerinin anlayabileceği sözcük ve deyimlerden oluşturdukları hapishane argosu, argoya örnektir. Nitekim argo içerisinde yer alan kelimelerin büyük çoğunluğu gündelik dilde kullanılan kelimelerin farklı bir anlam katmanında kullanılmasıyla oluşur.

Kişisel Dil

Bir kişinin kendi hayal dünyası, edebi zevki ve hayat görüşü çerçevesinde oluşan özel diller kişisel dil olarak adlandırılır. Öyle şair ve yazarlar vardır ki onların eserlerini okuduğumuzda eserlerinde kullandıkları dile bakarak metnin yazarının kim olduğunu söyleyebiliriz. İşte bu durum, kendilerine özgü bir üsluba sahip kişilerin dil içerisinde kendi seçimleri ile oluşturdukları sözcük dağarcığını göstermektedir.

Kısacası kişisel tercihlerle oluşan ve bir kişinin üslubunu temsil eden sözcük dağarcıklarına kişisel dil denilir. Örneğin, bir şairin şiirlerinde gemi kelimesi ile ölümü kastetmesi onun kişisel bir dil oluşturduğunu gösterir. Yine bir öykücünün, öykü içerisinde kullandığı “çay” kelimesiyle samimiyete vurgu yapması da, yazarın kullandığı kişisel dilin bir parçasıdır.

Kişisel dil kullanımında kelimelerin çağrışım değerleri ön plana çıkar. Bunun yanında kişileştirme, mecaz ve yan anlam da ön plandadır.

Volapük ve Esperanto

Bazen yapay olarak da özel özelleşerek karşımıza çıkar. Bu diller aslında bütün insanların ortak bir dil kullanması amacını taşır. Ancak hiçbir yapay dil bunu başaramamıştır. Bu nedenle yapay diller genellikle sıkışık bir alanda özel hâle gelmiştir.

Bu dillerin tasarlanması sürecine etkin olarak katılan bir Türk akademisyen de vardır. Aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin Dışişleri Bakanlığı görevinde de bulunan Mehmet Fuat Köprülü bu çalışmalara destek vermiştir.

Bu yazının tüm hakları simitcay.com’a aittir. İzinsiz farklı bir yerde yayımlanamaz.