Divan edebiyatında din dışı konuları işleyen şairler kimlerdir?

Divan edebiyatında din dışı konuları işleyen şairler aşağıda sıralanmıştır.

• Hoca Dehhani,
• Ahmedi,
• Kadı Burhaneddin,
• Ahmet Paşa,
• Baki,
• Nef’î,
• Enderunlu Fazıl,
• Nedîm,
• Enderunlu Vasıf

olarak sıralanabilir.

İÇİNDEKİLER

1. Divan edebiyatında mesnevi yazmayanlar
2. Divan edebiyatında işlenen konular nelerdir?
3. Divan edebiyatında dini konuları işleyen ilk şair kimdir?
4. Divan edebiyatında tasavvuf
5. Divan edebiyatında tasavvufi içeriklerin ön plana çıktığı edebî akım nedir?
6. Din dışı konularda şiir yazan ilk divan şairi kimdir?

Divan edebiyatında mesnevi yazmayanlar

Divan edebiyatında din dışı konuları işleyen şairlerden birçoğu aynı zamanda mesnevi de yazmamıştır: Kadı Burhaneddin, Ahmet Paşa, Baki, Nef’î, Nedîm, Enderunlu Vasıf vb. Bunların içerisinde Ahmedi’nin mesnevisi vardır. Hoca Dehhani’nin ise yazdığı düşünülen Selçuklu Şehnâmesi adlı eser bugüne ulaşamamıştır.

Baki, Nefi, Nedim’in ortak özellikleri

Görüldüğü üzere büyük divan şairleri Baki, Nefi, Nedim ortak özellikleri bakımından dinî konuları işlemeyen şairlerdir. Bu üç şair aynı zamanda hiçbir zaman mesnevi de yazmamıştır. Bu üçlünün bir diğer ortak özelliği ise saray çevresinde yer edinmiş kişiler olmalarıdır.

Divan edebiyatında işlenen konular nelerdir?

Divan edebiyatında şairler aşk, tasavvuf, kadın ve şarap gibi konuları işlemiştir. Bununla birlikte bu konular genellikle mecazi bir dille sembolik bir anlatımla aktarılmıştır. Yani şairler konulara ve anlatılan unsurlara zihinlerinde oluşturdukları temel anlamların dışında yeni özellik ve anlamlar yüklemiştir. Örneğin şarap kelimesi şiirde birçok kez Allah aşkına ulaşmak isteyen âşığın bu uğurda kendinden geçmesini betimleyen bir unsurdur. Bununla birlikte bu kavramların gerçek anlamlarını daha yakın bir şekilde betimleyen sanatçılar da vardır. Özellikle mahallileşme cereyanın etkisi ile birlikte bu husustaki somutlaşma artmıştır. Nedim başta olmak üzere Enderunlu Vasıf gibi birtakım sanatçılar mahallileşme denilen bu hareketin öncüsü olmuştur.

Divan edebiyatında dini konuları işleyen ilk şair kimdir?

Tüm bunların zıddı olarak divan edebiyatında dini tasavvufi konuları işleyen ilk şair Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled’dir. Ona ait çok dilli mülemmaların içerisindeki Türkçe kısımlarda tasavvufi bir muhtevaya rastlanmaktadır.

Aslına bakılırsa Türk şiirinde ilk din dışı konuları işleyen şairler ta sözlü geleneklerdeki şamanlardır. Nitekim İslamiyet öncesi Türk edebiyatına bakıldığında burada lirik konuları işleyen koşuklar vardır. Yine ilk Türk şairi olan Aprin Çor Tigin‘in de birçok şiiri lirik bir şekilde aşkı anlatmaktadır. Bunlara ek olarak divan edebiyatının ilk şairi olan Hoca Dehhani de gazellerinde din dışı konuları işlemiştir.

Divan edebiyatında din dışı şiirler denildiğinde özel bir parantez açılması gereken bir diğer sanatçı Baki’dir. Baki düzyazılarında dinî konuları işlemesine, hatta hiçbir zaman şeyhülislamlık makamına getirilmese de bu makamın adaylarından biri olmasına rağmen şiirlerinde kesinlikle dinî unsurları amaç edinmemiştir. Nitekim Baki Türk edebiyatında rindane gazelin en büyük temsilcisidir.

Divan edebiyatında tasavvuf

Divan edebiyatında tasavvuf konusunu işleyen en önemli şairler şüphesiz âşıkâne gazelleri ile bilinen Fuzuli ve Şeyh Galip‘tir. Fuzuli yüksek lirizmi sayesinde tasavvuf konusunu beşeri aşk kavramı ile başarı ile ilişkilendirmiştir. Şeyh Galip ise mensup olduğu Mevlevi geleneği ve en güçlü temsilcisi olduğu sebkihindi akımının etkisiyle Allah aşkını bikr-i mazmun ( imgesel değeri olan bugüne kadar hiç kullanılmamış mazmun) niteliğindeki hayallerle derinlikli bir şekilde ele almıştır.

Divan edebiyatında tasavvufi içeriklerin ön plana çıktığı edebî akım nedir?

Sebkihindi, divan edebiyatında tasavvufi içeriklerin ön plana çıktığı akımdır. Bu akımın en güçlü şairleri Şeyh Galip, Naili ve Neşati‘dir. Bu akımla yazılan en güçlü eser ise Hüsn ü Aşk‘tır.

Din dışı konularda şiir yazan ilk divan şairi kimdir?

Din dışı konularda yazan ilk divan şairi Hoca Dehhani’dir.

KAYNAKÇA

Karayazı, N. (2007). Fuzuli’nin “leyla ve mecnun” unda tasavvufi kavram ve unsurlar.

AYDIN-YAĞCIOĞLU, S. (2010). Fuzûlî ve Bâkî Divanlarında Aşk Anlayışı ve Sevgili Tipi. Turkish Studies.

Bu yazının tüm hakları simitcay.com’a aittir.