Karagöz ve Hacivat, geleneksel Türk tiyatrosunun dil ve anlatım özellikleri açısından sade bir yapıya sahip en özel parçalarından biridir. Bu oyuna gölge oyunu da denir. Mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölüme ayrılan oyunun kökeni çok eskidir. Nitekim bu yazıda Hacivat ve Karagöz’ün hangi özellikleriyle metne konu edildiği açıklanmaktadır. Bu yazıyı PDF formatında makale olarak okumak için tıklayın. Türk gölge oyunlarına “Çadır Hayal,…
Yazı etiketleri “Geleneksel tiyatronun eğlence kültürümüzdeki yeri”
Geleneksel Türk tiyatrosunun eğlence kültürümüzdeki yeri
Geleneksel Türk tiyatrosunun eğlence kültürümüzdeki yeri, bu tiyatroların Türklerin kimliklerini yansıtması açısından değerlendirilmelidir. Nitekim bu tuluat tiyatroları, Türklerin kadim geçmişini ve kültürünü yansıtması açısından ulusal kimliğimizi taşıyan bir eğlence unsurudur. Bu yüzden geleneksel Türk tiyatrosu, millî sahne sanatlarında müstesna bir yere sahiptir.
Geleneksel Türk tiyatrosunun eğlence kültürümüzdeki yeri ile ilgili Karagöz ve Hacivat oyunu yazımızdan detaylı bilgi alabilirsiniz. Ancak kısaca ifade etmemiz gerekirse:
- Geleneksel Türk tiyatrosu, milletimizin sahne sanatları hususundaki zevklerini yansıtır.
- Bu tiyatro türü, binlerce yıllık bir tarihe sahiptir. Örneğin Eski Uygurlar, yaklaşık bin yıl önce körünç adı verilen tiyatro oyunları yazmış ve oynamıştır. Maitrisimit, İyi ve Kötü Kalpli Prens hikâyesi Eski Uygurlardaki tiyatro metinlerinden yalnızca bazılarıdır.
- Geleneksel Türk tiyatrosu, tiyatro zevkini entelektüel bir sevgi olmaktan çıkarır ve halka yayar. Bu sayede köylerde bile köy seyirlik oyunu tarzında tiyatrolar oynatılır.
- Bu oyunlar binlerce yıllık tarihleriyle Türk halkının mizah, ironi, hayata bakış ve siyaset gibi alanlardaki duygu ve düşüncelerini yansıtır.
- Bu oyunların halk nazarında ortaya çıkmış olması Türk halkını sahne sanatlarına verdiği önemi gösterir.
- Geleneksel Türk tiyatrosunda başlıca güldürü unsuru yanlış anlamadır. Bu aynı zamanda Türk kültüründe empatiye verilen değeri gösterir. Çünkü yanlış anlamalar yüzünden yapılan tartışmalar nihayetinde tatlıya bağlanır. Tipler birbirlerine her ne kadar sert çıkışlarda bulunsa da temelde içten içe birbirlerine karşı kötülük beslemezler.
- Bu tiyatrolarda Türk halkının yardımseverlik özelliği ön plana çıkar. Nitekim Karagöz ve orta oyununda sık sık ev arayan bir kişiye yardım etmek olay örgüsünün temelini oluşturur.
Geleneksel Tiyatro Türleri
Türk edebiyatındaki başlıca geleneksel tiyatro türleri şunlardır:
- Gölge oyunu,
- Orta oyunu,
- Meddah,
- Köy seyirlik oyunu,
- Kukla.
Bu oyunların en dikkat çekici ortak noktası doğaçlama şeklinde oynanmalarıdır. Ayrıca bu oyunların tamamı yanlış anlama üzerinden bir güldürü sağlar. Geleneksel Türk tiyatroları genel olarak giriş (mukaddime), muhavere (söyleşme), fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşur.
Geleneksel oyunlarımızdaki her bir bölümde, Türk kültürünün farklı bir alanı ön plandadır. Örneğin muhavere kısmı Türklerdeki hâl hatır sorma geleneğini yansıtır. Ayrıca bitiş bölümünde söylenen iyi dilekler de buna örnektir.