Nedim, 18. yüzyıl Osmanlı Sahası Türk Edebiyatı’nın, Lale Devri ve şarkı türünün en büyük şairi olmasının yanı sıra, divan şiirine getirdiği yenilikler ve kendine has üslubu sayesinde divan edebiyatının da en ünlü şairlerinden biridir. Şarkı türüyle özdeşleşmiştir. 17. yüzyılın son çeyreği ile 18. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan şairin, asıl adı Ahmed’dir. Eserleri Divan, Sahâifü’l-Ahbâr Tercümesi ve Aynî Tarihi Tercümesi’dir. Nedim’in edebî kişiliğini maddeler hâlinde…
Yazıların kategorisi: “Divan Edebiyatı”
Bu bölümde divan edebiyatı şairlerimizin önemlilerine ait yaşam öyküsü, şiir parçaları ve edebî kişilikleriyle ilgili bilgileri bulabilirsiniz.
Divan edebiyatı geleneğinde şiire ahenk sağlaması için kullanılan aruz ölçüsü nedir, niçin kullanılır? Nitekim aşağıda aruz ölçüsü örnekleri, en çok kullanılan kalıpları ve aruz vezninin tarihçesini öğrenebilirsiniz.
Hamse sahibi şairler, divan edebiyatı geleneğine bağlı beş adet mesneviye sahip olan şu sanatçılardır: Ali Şir Nevai, Hamdullah Hamdi, Lâmiî, Abdî, Taşlıcalı Yahya, Nev’izâde Atâyî, Behiştî, Fuzûlî, Kaf-zâde Fâ’izî ve Nergîsî. Nitekim hamse Arapçada “beş” demektir. Ayrıca Fuzuli’nin Farsça kaleme aldığı eserler dikkate alındığında beşten fazla mesnevisi olduğu için Fuzuli de hamse sahibi bir şairdir. Detaylı açıklama için metnin alt kısmına bakınız. Türk edebiyatında hamse…
Bu yazımızda kaside nazım şekli yani biçimi özellikleri ile işlenmektedir. Ayrıca kasidenin bölümleri, Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri ve en güzel kaside örnekleri anlatılmaktadır. "Kaside nedir?" soruna yanıt aranmaktadır.
Dört mısradan meydana gelmiş bentlerden oluşan ve nakarat adı verilen tekrar dizeleri içeren bestelenmeye uygun divan edebiyatı şiirlerine şarkı denir. Naili tarafından icat edilen şarkılarda abab, cccb (...) uyak örgüsü kullanılmaktadır. Genellikle şarkılar 2 veya 5 beyit arasında bir uzunluğa sahiptir. Divan edebiyatında şarkı nazım şeklinin en ünlü temsilcisi Nedim'dir. Enderunlu Vasıf, Naili, Seyyid Vehbi ve Osman Nevres de şarkı nazım şeklinin en ünlü şairleri arasındadır. Ayrıca Enderunlu Fazıl ve Keçecizade İzzet Molla da şarkı nazım şekli ile eserler vermiştir.
Beni redifli gazel, Türk edebiyatındaki en güzel aşıkâne şiir örneklerindir. Şiirde Fuzûlî söz sanatları ve sadeliği harmanlayarak aşk ıstırabını anlatmıştır. Gazel, âşığın aşk derdinden memnuniyetini dile getirdiği melankolik bir temaya sahiptir.
Divan şiirinde sevgili tipi, Doğu zevk ve anlayışına göre şekillenmiştir. Divan şiirinde sevgili denince akla gelen ilk kahramanlar Leylâ, Şirin, Zühre ve Züleyha'dır.
Şehname kahramanları, Firdevsi tarafından 11. yüzyılda İran halk anlatılarından derlenen doğal Fars destandaki mitolojik-destansı figürlerdir. Nitekim Divan edebiyatı şairleri sık sık şiirlerinde Şehname kahramanlarına telmihte bulunmuşlardır. Eser Türk hükümdarı Gazneli Mahmut’a sunulmuştur. Şehname kahramanları Hürmüz, Rüstem, Efrasiyab (Alper Tunga), Nuşirevan gibi tiplerdir. Bu tiplerin birçoğu kahramanlıklarıyla ön plana çıkan figürlerdir. Ancak Şehname, kadim dünyanın renkli hayallerle süslü alegorik dilini de yansıtan bir anlatıdır. Bu sebeple…
Divan edebiyatının kaynakları, oldukça çeşitlidir. Divan edebiyatında hem Türk kültürü ve tarihinden hem de diğer milletler ve İslam dininden alınan birçok unsur bulunmaktadır. Bu unsurları kısaca şu şekilde özetleyebiliriz: Kur’an ve Arap halk hikâyeleri İran mitolojisi ve Şehnâme Tasavvuf Peygamberler ve kıssalar Doğa (Hayvanlar, bitkiler vb.) Türk mitolojisi ve tarihî birikimi Yunan, Hint vb. uygarlarının birikimi Rivayetler Dönemsel olaylar Divan edebiyatı kaynaklarını temelde ikiye ayırabiliriz:…
Bâkî, 16. yüzyıl Osmanlı Sahası Türk Edebiyatı’nın en büyük şairidir. Ayrıca Fuzûlî ile birlikte Türk edebiyatının o dönemdeki en büyük iki şairinden biridir. Divan edebiyatında din dışı konuları işleyen şairler arasında yer alır. Şairin mahlası olan Baki, sonsuz anlamına gelmektedir.
Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, divan edebiyatında sıklıkla kullanılan kavram ve terkipleri içeren çevrim içi bir sözlüktür. Aşağıda divan edebiyatı terimleri alfabetik sıra ile verilmiştir: acuz Bir beytin ikinci mısrasına verilen ad âşıkâne gazel Aşkla ilgili acı, keder, yakarış, yakınma gibi içli duyguların anlatıldığı gazeller beyt’ül gazel Gazelde en güzel beyte verilen ad beyt’ül kasid Kasidede en güzel beyte verilen ad caize Şairlere, kasidelerde övdükleri büyükler…
Divan edebiyatında din dışı konuları işleyen şairler aşağıda sıralanmıştır. Hoca Dehhani, Ahmedi, Kadı Burhaneddin, Ahmet Paşa, Baki, Nef’î, Enderunlu Fazıl, Nedîm, Enderunlu Vasıf olarak sıralanabilir. İÇİNDEKİLER Divan edebiyatında mesnevi yazmayanlar Divan edebiyatında işlenen konular nelerdir? Divan edebiyatında dini konuları işleyen ilk şair kimdir? Divan edebiyatında tasavvuf Divan edebiyatında tasavvufi içeriklerin ön plana çıktığı edebî akım nedir? Din dışı konularda şiir yazan ilk divan şairi kimdir?…
Şeref Hanım, divan edebiyatının 19. yüzyılda yetişen kadın şairlerindendir. Divan edebiyatının edebi yönü en güçlü kadın şairlerinden kabul edilir. Edebi kişiliğini özetleyecek olursak: 19. yüzyıl divan edebiyatı şairlerindendir. Mevlevi’dir. Kadın şairler arasında en güçlü estetik zevke sahip sanatçılardan kabul edilir. Yerelleşme akımından etkilenmiş ve dönemine göre sade bir dille şiirlerini yazmıştır. Şiirlerinde Fuzûlî, Nef’i ve Ruhî’den açıkça etkilendiği görülür. Bir mersiye ve kaside şairi olarak…
Sünbülzâde Vehbî, 18. yüzyılda yaşayan ve özellikle hiciv ve pendname (öğüt kitabı) alanında ün salmış bir şairdir. Vehbî’nin en önemli eserleri Divan, Lutfiyye, Tuhfe-i Vehbî, Nuhbe-i Vehbî ve Şevk-engîz’dir. Edebî kişiliği açısından değerlendirildiğinde şair, lirik bir üsluba sahip değildir. Kısaca maddelemek gerekirse: 18. yüzyıl divan şairidir. Özellikle hicivleriyle ünlüdür, sivri bir dili vardır. Önemli devlet görevlerinde bulunmuş bir Osmanlı bürokratıdır. Birçoklarına göre şiirleri lirizm açısından…
Gülşehrî, Anadolu’da yeni yeni filizlenen divan edebiyatının öncü şairlerindendir. 14. yüzyılda yaşayan Gülşehrî, özellikle Mantıku’t-tayr adlı fabl özelliği gösteren tercüme mesnevisi ile tanınmaktadır. Şairin edebi kişiliği maddeler hâlinde şu şekilde izah edilebilir: 14. yüzyılda yaşamış bir divan şairidir. En önemli eseri Farsçadan çevirdiği Mantıku’t-tayr adlı mesnevidir. Attâr’ın aynı adlı yapıtından çevirdiği Mantıku’t-tayr, Türkçenin edebiyat dili olarak kullanılabileceğini kanıtlaması açısından önemlidir. Eser, fabl özelliği gösterir. Tasavvuf…
Nesîmî ya da Seyyid İmade'd-dîn Nesîmî, 14. yüzyılda yaşamış hurufi divan şairidir. Akıcı bir dili bulunan şair, kendisinden sonra gelen divan şairlerinin birçoğu üzerinde etki bırakmıştır.
Özet: Hoca Neş’et, divan edebiyatında hocalık yönüyle ön plana çıkan 18. yüzyıl şairidir. Şairliği çok kuvvetli olmasa da döneminin şiir bilgisi bağlamındaki en yetkin isimlerindendir. Şeyh Galib dâhil birçok önemli divan şairinin yetişmesini sağlamıştır. Hoca Neş’et’in edebi kişiliğini şu şekilde maddeler hâlinde açıklayabiliriz: Neş’et, Şeyh Galib dâhil birçok divan şairinin yetişmesini sağlamıştır. 18. yüzyılda yaşamıştır. Hoca Neş’et’in şiirini geçtiğinin farkında olan birçok öğrencisinin ona olan…
Fuzûlî, 17. yüzyılda (Kanuni Dönemi’nde) Irak Türkmen coğrafyasında yaşayıp Azerbaycan Türkçesini kullanan divan edebiyatı sanatçısıdır. Fuzûlî’nin şiirleri, dönemine göre sade dili ve lirizmi ile âşıkâne şiir anlayışı içerisinde değerlendirilir. Yazımızın sonunda Fuzûlî’nin önemli şiirlerini bulabilirsiniz. Nitekim Fuzûlî şiirlerinde, döneminin özelliklerine uygun olarak İslam önemli bir esin kaynağıdır. Bu makalede 17. yüzyıl divan şairi Fuzuli’nin edebi kişiliği (maddeler halinde), eserleri, şiirleri ve hayatı hakkında bilgi verilmektedir.…