Yazı etiketleri “Dadaizm nedir?”

Dadaizm Nedir?

Dadaizm, dünya savaşlarının bilime olan inancı yıkmasıyla gelişen edebî akımdır. Akımın önde gelen temsilcisi Tristan Tzara’dır. İnsan iradesine, cinselliğe ve yapaylığa olumsuz bir bakış geliştiren bu akımın temel tesadüfleri yüceltmiştir.

Türk edebiyatında dadaizmin en güzel örneklerini İlhan Berk vermiştir. Ayrıca Garip Hareketi da bu akımdan etkilenmiştir.

Dadaizm, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Birbiriyle organik bağlantısı bulunmayan yazarlar tarafından desteklenen bir akımdır. Akımın temel ortaya çıkış sebebi, I. Dünya Savaşı’nda o güne kadar insanlığın kurtuluşu olacağına inanılan bilimin milyonlarca insanı öldürmesidir. Savaşların nedeni ne milliyetçilik, sömürge anlayışı ve entelektüel takıntılar olarak gören hayatın anlamsızlığı üzerine bir dünya görüşü kurmuştur.

1. Dadaizm nasıl ortaya çıktı?

Dadaizmin ortaya çıkmasındaki hangi akımlardan biri gelecekçilik adı verilen fütürizm idi. Fütürizmin insan esnekliğinin bireyleri vahşileştirdiğine dair inancı dadaizmdeki tesadüf kavramını temel bir doktrin haline getirdi.

Birçok edebi akımda olduğu gibi dadaizm de Fransa’daki entelektüel çevrede doğdu. Fransa’da gelişen ve kapitalizmin insanı savaşa sürüklediğini dair görüş dadaizm için büyük bir düşünsel altyapı oluşturuyordu. Böylelikle ilk olarak Fransa’da bir grup sanatçı mantığı reddedip kaosu kucakladıklarını bildirdi. George Grosz kendi görüşlerini “karşılıklı yıkım dünyasına karşılık bir protesto” olarak niteliyordu.

1.2. Dada ne demek?

Dada ismi ile ilgili en yaygın hikâye akımın savunucularından Richard Huelsenbeck’in bir kağıt bıçağını rastgele Fransızca bir sözlüğün üzerine attığı yönündedir. İddiaya göre bıçak dada sözcüğünün üzerine saplanmış ve böylelikle akımın adı dadaizm olmuştur. Bununla birlikte kelimenin bizzat Tristan Tzara tarafından icat edildiği veya bir çocuğun ilk mantıksız sözlerine benzediği için tercih edildiği yönünde de iddialar vardır.

2. Dadaizm neyi savunuyordu?

Dadaizmin sanata ve hayata olan görüşlerin uç noktadaydı. Öyle ki Hans Richter’e göre Dadaizm sanatı değil sanatsızlığı savunmalıydı. Yani dadaizm, sanatın hayatın içerisinde kapsadığı bütün kavramların tam zıddını iddia etmeliydi. Bu sebeple dadaizm, sanatsal güzellik ve alımlama estetiğinden uzak durdu.

2.1. Dadaizme tepkiler

Dadaizm hayatın gerçekleri ile alay etmesi ve mantıksızlığı ön plana çıkarması sebebiyle kısa sürede yoğun eleştirilere maruz kaldı. “Dada felsefesi, insan beyninden kaynaklanan en hastalıklı, en felç edici ve en yıkıcı şey” olarak nitelendi. Kısacası dadaizm, dünya savaşları sonrasında ortaya çıkan ekonomik ve ahlaki sorunların toplumsal düzeyde çözülememesini takip eden vahşi bir kurtarıcı görevini icra etti. Amacı insana dair ne varsa hepsini vahşice yok etmekti.