İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Yazı etiketleri “Cönk neye denir?”

Halk edebiyatı sanatçılarının şiirlerini topladığı küçük kitapçık şeklindeki defterlere cönk denir. Cönklere sığırdili olarak da bilinir. Cönklerin sığırdili olarak da adlandırılmasının sebebi bu kitapçıkların dikdörtgen şeklinde olması ve kısa kenarından ciltlenmesidir. Yani cönkler açılırken tıpkı bir sığırın dili gibi açıldığı düşünüldüğünden halk sanatçıları böyle bir mecazi isim kullanmışlardır. Cönklerde anonim ve âşık tarzı halk edebiyatı sanatçılarının şiirleri yer alır.

Dinî-tasavvufi halk edebiyatı sanatçıları divan edebiyatının muhtevasına alışkın olduğundan eserlerine cönkten ziyade tıpkı divan şairleri gibi divan demişlerdir. Örneğin Yunus Emre bir divan edebiyatı şairi olmamasına rağmen şiirlerini topladığı eserine Divan adını vermiştir. Türkiye yazma eserler kataloğunda 571 adet cönk bulunmaktadır. Şiir mecmuaları ve divanlar için aşağıdaki yazıya başvurabilirsiniz.

Cönklerin içeriğinde ne bulunur?

Cönklerin içeriğinde koşma, semai, varsağı gibi halk edebiyatı ürünleri bulunur. Bunlar genellikle halk arasında kullanılan sülüs Arap harfleri ile yazılır. Divanlarda olduğu kadar ciltleri sağlam olmayan cönkler, günümüze genellikle iyi kondisyon ile ulaşamamıştır. Ayrıca kim tarafından yazıldığı bilinmeyen çok sayıda cönkün olması, halk sanatçılarının eserlerini yazıya geçirme konusunda büyük zorluklar yaşadığını göstermektedir.

Bazı cönkler bir şiir derlemesi ya da hoşa giden öğütlerin yazıldığı hobi defterleri olarak da günümüze ulaşmıştır. Duygu Kayalık Şahin bu konuda şunları söylemektedir:

Cönkler, genellikle şairi bilinen şiirlerle birlikte türkü, mani, destan, fıkra, hikâye, duâ, hutbe gibi yazanı belli olmayan manzûm ve mensûr metinlerin, hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaç tariflerinin, sosyal hayatta iz bırakan ve ya cönkün derleyicisi tarafından önemli görülen olay ve olguların kayıtlarının, günlük hayatı kolaylaştıracak faydalı bilgilerin, dinî kaide ve öğütlerin yer aldığı not defterleridir.

Şahin, D. K. (2015). Cönk Terimi ve Cönkler Üzerine Bir Bibliyografya DenemesiTurkish Studies10, 12.

Divan Nedir? (Edebiyat) Divan Tasnifi Nasıl Yapılır? Cönk Neye Denir?

Edebiyat terimi olarak divan, divan edebiyatında şairlerin şiirlerini topladığı yazma eserlere verilen addır. Her yönüyle olgunlaşmış, eksiksiz divanlara ise mürettep divan denir. Halk edebiyatı şairlerinin eserlerini topladığı yazmalara ise cönk denir. Ayrıca cönkler dikdörtgen şeklindedir. Nitekim uzunlamasına açıldıkları için sığırdili olarak da bilinirler. Divan edebiyatının en hacimli divanı Zati‘ye aittir. Fuzûlî ve Ali Şîr Nevâî gibi şairler birden fazla dilde divan oluşturmuştur. Ayrıca Bâkî ve…